به گزارش تبریز بیدار به نقل از ایسنا، در این نشست که توسط سازمان مردم‌نهاد «خانواده سلامت‌بنیان» و در سالن آمفی‌تئاتر اداره ورزش و جوانان استان تهران برگزار شد، کارشناس‌ها و متخصصان روانشناسی و اعضای این موسسه به بررسی تاثیرات شبکه‌های اجتماعی و تغییر نگرش جامعه امروزه بر روابط زناشویی پرداختند.
علی شیخ‌الاسلامی، مدیرعامل موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» با اشاره به شروع فعالیت این سازمان از سال ۹۳ بیان کرد: اولین شماره از فصل‌نامه “نهاد خانواده سالم” تهیه شده است و قصد ما در این موسسه این است که دغدغه دستگاه‌های دولتی را بسنجیم و اطلاعات لازم را به آنها بدهیم. همچنین در این شرایط می‌توان با کمک آنها مشکلات حوزه خانواده را بهتر شناخته و عمل کنیم. هیچ مسئولی نمی‌تواند ادعا کند در حوزه خانواده بحران وجود ندارد، اما هدف ما در نظر گرفتن راهکارهایی برای این موضوع است.
شیخ‌الاسلامی با تاکید بر پاسخگویی به سوالات حوزه خانوادگی به عنوان هدف این سلسله نشست‌ها ادامه داد: در نشست قبلی، علل و عوامل طلاق و کاهش آن را بررسی کردیم. اولین معضل ما این است که حاضر نیستیم برای بحران طلاق وقت بگذاریم و آن را بشناسیم، بنابراین نمی‌توانیم راهکاری برای آن ارائه دهیم. برخی مسئولان دولتی یا دغدغه‌ای برای حل این مشکل ندارند و یا جزو اولویت‌های آخر آنهاست، اما ما با این وجود می‌توانیم مشکل طلاق را حل کنیم. جامعه می‌تواند راه خود را پیدا کند و دولت هم می‌تواند با جامعه همراه شود.
وی با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی هم فرصت هستند و هم تهدید، اظهار کرد: امروزه پنج میلیون نفر عضو فیسبوک هستند و فیلترینگ هم مانع عضویت آنها نشده است، همین‌طور تلگرام یک شبکه اجتماعی است که ۴۰ درصد کاربرانش ایرانی هستند، حتی مسئولان دولتی همچون آقای روحانی و آقای ظریف هم توئیتر دارند، زیرا می‌دانند شبکه‌های اجتماعی راه ارتباطی با جهان هستند، بنابراین ما با برنامه و آگاهی می‌توانیم از این فرصت برای هدایت جامعه به مسیر درست استفاده کنیم.
این متخصص روانشناسی همچنین با بیان اینکه سازمان‌های مردم‌نهاد بیشتر از دریافت پول و امکانات، به حمایت‌های معنوی نیاز دارند، بیان کرد: دو دسته سیاست کلی برای حل این معضل با عنوان‌های پیشگیری از وقوع بحران و پیشگیری از آثار بعد از بحران وجود دارد. شرایط گذار از سنت به مدرنیته برای مردم بسیار سریع رخ داده و اوضاع را به هم ریخته است، مردم هم می خواهند هرچه زودتر این دوره طی شود و آنها به ثبات برسند.
شیخ‌الاسلامی با تاکید بر واقعه ازدواج به عنوان امری فرهنگی افزود: ازدواج درهمه جوامع متناسب با فرهنگ آنها وجود دارد. در حالی که ما فرهنگ جامعه را رها کرده‌ایم. جامعه از نظر فرهنگی معضلاتی دارد که فقط مربوط به حجاب و عفاف نیست، بلکه همه ابعاد زندگی از جمله خرید، پوشش، روابط خانوادگی و … را در بر می‌گیرد.
مدیرعامل موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» با بیان اینکه امروزه نسبت به ازدواج نگرش منفی وجود دارد، اظهارکرد: امروزه در برخی جوامع خانوادهای که مظهر آموزش و مسائل احساسی و عاطفی است به عنوان یک امر دست و پا گیر شناخته می‌شود. تا زمانی که برای ازدواج نگرش منفی هست و جوانان آن را یک امر سخت و ناراحت‌کننده در نظر می‌گیرند نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم آمار آن بالا رود.
طلاق رو به افزایش و ازدواج رو به کاهش
بنیامین نعیمایی، رییس کارگروه جامعه‌شناسی و معاون سازمان «خانواده سلامت‌بنیان» با اشاره به تغییر نگرش‌ها در حوزه طلاق و ازدواج در سالهای گذشته گفت: ازدواج همیشه نسبت بیشتری به طلاق داشته است، اما طلاق رو به افزایش و ازدواج رو به کاهش بوده و این نسبت به طور فزاینده‌ای در حال تغییر است.
نعیمایی با بیان اینکه از سال ۸۴ و در دولت‌های نهم و دهم، جامعه دچار تغییر نگرش و سیاست‌گذاری شده است، افزود: در برنامه چهارم توسعه که تدوین آن توسط دولت هشتم بود، ۵ درصد افزایش ازدواج و ۵ درصد کاهش طلاق پیش‌بینی شده بود، اما این طرح با ۷۰ درصد انحراف از اجرا روبرو شد. تسهیل ازدواج، ترویج ازدواج ساده، الگوسازی برای ازدواج، تبلیغ ازدواج‌های دانشجویی و … از طرح‌هایی بود که بدون سنجیدن مشکلات مطرح شد.
این عضو موسسه «خانواده سلامت بنیان» با تاکید بر مشکلات جمعیت‌شناسی در ایران گفت: در سال ۹۰ گفته شد که ایران از نظر جمعیت‌شناسی دچار مشکل است، همین حالا هم هرم سنی جامعه به جای اینکه قاعده پهنی داشته باشد، میانه‌اش پهن است که نشان‌دهنده میانگین سنی متوسط است. البته اصل افزایش جمعیت خوب است، اما قانون «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» که در حال تصویب آن هستند، مشکلات زیادی دارد.
وی در ادامه افزود: تعیین گروه سنی ۱۸ تا ۲۲ سال برای دختران و ۲۰ تا ۲۵ سال برای پسران برای ارائه تسهیلات ازدواج از جمله مشکلات این قانون است.
نعیمایی با بیان اینکه نباید داده‌هایی که امنیتی نیست را امنیتی کنیم، گفت: در دولت‌های نهم و دهم که اصلا آماری منتشر نمی‌شد و در حال حاضر نیز ما با مشکل متفاوت بودن داده‌های آماری روبرو هستیم. اگر آمار غلط در دست سیاست‌گذاران باشد، سیاست‌های تعیین‌شده غلط خواهد بود. نباید بگذاریم دردی که در بدن جامعه وجود دارد، تبدیل به سرطان شود.
معاون موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» با بیان اینکه خانوادهای کنونی دیگر فرهنگی نیستند بلکه حقوقی و اداری شده‌اند، گفت: در برنامه‌های صدا و سیما، ازدواج‌سازی، استانداردسازی، تبلیغ ازدواج دانشجویی و .. صورت می‌گیرد، در حالی که آمار حاصل از ازدواج‌های دانشجویی نشان می‌دهد ۹۵ درصد این زوج‌ها قبلا مراسم عقد برگزار کرده‌اند، ۸۰ درصد آنها بعد از این مراسم، جشن عروسی برگزار کرده و ۶۰ درصد آنها زودتر از سه سال طلاق می‌گیرند.
نعیمایی با اشاره به مدیریت اقتصادی ازدواج، یعنی پولی کردن زندگی مردم به صورت غیرهدفدار بیان کرد: جوانان امروز با وام ازدواج درگیر شده‌اند و در سال گذشته ۱.۵ میلیون نفر وام ازدواج گرفتند. حتی مواردی مشاهده می‌شود که افراد به صورت صوری ازدواج کرده و پس از دریافت وام ازدواج از یکدیگر جدا می‌شوند.
این عضو موسسه «خانواده سلامت بنیان» با تاکید بر عدم رعایت عدالت در مناطق مختلف گفت: در برخی مناطق جشن‌های عروسی میلیاردی برگزار می‌شود، این در حالیست که در مناطق هنوز ازدواج اغلب با خواندن صیغه صورت می‌گیرد.
وی در ادامه به اثرات اجتماعی تغییر نگرش بر فرهنگ اشاره و بیان کرد: کاهش جاذبه فرهنگی ازدواج، کاهش کارکردهای خانواده، افزایش خشونت و گسترش فرار از خانه، فرسایش اعتماد و سرمایه اجتماعی از جمله آثار تغییر نگرش در جامعه است.
وی درخصوص سایر اثرات تغییر نگرش گفت: امروزه خانواده‌ها هسته‌ای شده‌اند یعنی اغلب تک‌فرزندی هستند و پدربزرگ و مادربزرگ در خانواده حضور ندارند. همچنین بر اساس آمار بهزیستی، سالانه ۱۰۰۰ کودک رها شده خارج از خانه وجود دارد، همچنین ۵۱ درصد جامعه آقایان و ۴۹ درصد خانم‌ها هستند و برخلاف تصور عامه تعداد پسران از دختران کمتر نیست.
معاون مدیرعامل موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» در خصوص راهکارهای تسهیل ازدواج برای جوانان گفت: دولت، نه تنها به معنی قوه مجریه، بلکه سه قوه و نهاد حاکم بر جامعه، نباید در نهاد خانواده دخالت کند، بلکه باید هدایت‌گری و تسهیل‌گری کند، همچنین باید به جای دادن وام ازدواج به صورت غیرهدفمند، به اقتصاد رونق دهد، زیرا امروزه با قشر گسترده‌ای در جامعه مواجهیم که چون پشتوانه مالی ندارند نمی‌توانند ازدواج کنند.
ایوبی، کارشناسی ارشد روانشناسی و کارشناس موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» نیز در این نشست بااشاره به تعریف بی‌وفایی گفت: تمام ارتباط‌های یک شخص متاهل با جنس مخالف که بدون اطلاع همسر باشد، رابطه فرازناشویی است و از ویژگی‌های اصلی آن مخفیانه بودن است. درواقع هرگونه رابطه جنسی و عاطفی خارج از چارچوب زندگی زناشویی، از نظر قانونی و شرعی رابطه فرازناشویی است.
ایوبی با اشاره به انگیزه‌های روابط فرازناشویی در زنان و مردان بیان کرد: کمتر پیش می‌آید زنان برای نیازهای جنسی خود وارد روابط فرازناشویی شوند، آنها معمولا برای برطرف کردن نیازهای احساسی خود وارد این رابطه می‌شوند، در حالی که در مردان این مساله برعکس است.
به گفته این روانشناس، جلب توجه، اثبات قدرت و استقلال، ثابت کردن مردانگی و زنانگی، خاص و نمونه بودن و اینکه افراد ثابت کنند هنوز جوانند از دلایل بی‌وفایی است.
ایوبی در ادامه در خصوص انواع بی‌وفایی‌ها اظهار کرد: بی‌وفایی به منظور اجتناب از تعارض، زمانی که در محیط خانواده تنش وجود دارد و فرارها یک جا انباشته شده و منجر به روابط فرازناشویی می‌شود، بی‌وفایی از نوع آشیانه خالی، زمانی که روابط زوجین پس از ترک فرزندانشان سرد می‌شود و برای تسکین تنهایی بی‌وفایی می‌کنند، بی‌وفایی به دلیل اجتناب از صمیمیت، زمانی که همسران نمی‌توانند نیازهای خود را بیان کنند و .. از انواع بی‌وفایی‌هاست.
وی در ادامه درباره راهکارهای درمانی و مقابله با روابط فرازناشویی گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی برای جوانان و میانسالان، آموزش تخصصی «مشاوره بالینی پیش از ازدواج» و «زوج و خانواده‌درمانی» به دستیاران روانپزشکی و مشاوران، تدوین پرسشنامه جهت فرهنگ‌سازی برای استفاده از ماهواره و اینترنت، طرح یاور به منظور میانجی‌گری برای بعد از روابط فرازناشویی از راهکارهای جلوگیری از این روابط است.
به گفته این کارشناس موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» ، زوج‌ها باید پیش از ازدواج مشاوره تخصصی داشته باشند، در مورد استفاده نادرست از ماهواره و اینترنت تغییر رویه انجام گیرد، افراد نیازهایشان را به صورت هفتگی با همسر خود در میان بگذارند، وقت بیشتری را با هم بگذرانند، لیستی از نیازهای یکدیگر داشته باشند و در ارتباط با دوستان حریم‌ها را رعایت کنند.
اعتیاد به اینترنت، معضل سالهای اخیر
در ادامه آرش هادیان، مشاور نیز به بررسی روابط مجازی شبکه‌ها و کاربری اینترنت پرداخته و اظهار کرد: به تعداد افرادی که وجود دارند، احتمال خطر در این زمینه هست و در حوزه مسائل اینترنتی، معضلی که در سالهای اخیر با آن مواجه هستیم، بحث اعتیاد اینترنتی است و بُعد اساسی اعتیاد، بحث رفتاری است که ما عادت می‌کنیم از چیزی استفاده کنیم.
هادیان با اشاره به دلایل محبوبیت اینترنت گفت: اینترنت جنبه‌های مختلف محبوبیت دارد، در دسترس است، دستیابی به آن آسان است، بی‌زمان است(اصطلاحی هست که می‌گوید در اینترنت آفتاب غروب نمی‌کند)، اثر نزدیک‌کنندگی دارد و افراد به همه چیز آگاهی دارند، اگر فردی در جامعه نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند، در اینترنت می‌تواند هر کاری که می‌خواهد انجام دهد.
این کارشناس روانشناسی در ادامه به سبب‌شناسی اعتیاد اینترنتی پرداخته و افزود: طبق نظریه جبران، فرد که در دنیای واقعی نتواند نیازهای خود را برآورده کند، همین که وارد دنیای مجازی شود، به دنبال رفع نیازهایش می‌رود از جمله نیاز فراروانشناختی، برای زمانی که فرد آستانه تحمل پایینی دارد و به دنبال اشتغال ذهنی است و یا نیاز بیوپزشکی که عوامل ارثی و مادرزادی می‌تواند در آن نقش داشته باشد.
وی همچنین افزود: اصلی‌ترین دلایل اعتیاد به اینترنت در ایران، نبود نگاه جامع در خصوص استفاده از اینترنت و وجود خلاهای روحی و روانی است، مانند حس ریاست در گروه‌های مجازی. مدیرعاملان شرکت‌هایی مانند اپل و مایکروسافت، ابتدا فلسفه وجودی اینترنت را اشاعه داده و سپس آن را ترویج می‌دهند، اما ما در ایران چون تنها مصرف‌کننده هستیم، راه درست را دنبال نمی‌کنیم.
هادیان حیطه‌های اعتیاد اینترنتی را گفت‌وگوی آنلاین، بازی‌های شبکه‌ای، رفتارهای جنسی مجازی و قماربازی اینترنتی برشمرده و گفت: ماهیت شبکه‌های مجازی مدل روابط و نگرش‌های جامعه را تغییر داده است، ما راحت‌تر می‌توانیم در اینترنت حرف بزنیم، کیفیت برقراری ارتباط به مهارت نوشتاری بستگی دارد، روابط بیشتر کنترل می‌شوند و همچنین می‌توان ویژگی‌های ظاهری را کنترل کرد.
این متخصص روانشناسی درخصوص آسیب‌های ناشی از شبکه‌های اجتماعی گفت: اعتیاد به اینترنت مشکلات جسمی بر اثر حالت‌های بد بدن هنگام استفاده از اینترنت و مشکلات روانی همچون بی‌قراری و اضطراب درفرد ایجاد می‌کند. حالت درونگرایی فرد از بین رفته و برونگرایی ایجاد می‌شود، اما سرعت آن به قدری زیاد است که اجازه تطبیق نمی‌دهد. همچنین توجه زوجین به یکدیگر کاهش می‌یابد، شیوه همسرگزینی تغییر می‌کند و این انتخان بدون هیچ بررسی و شناختی صورت می‌گیرد.
هادیان همچنین با بیان اینکه اعتیاد به اینترنت معضل هویت مجازی ایجاد می‌کند افزود: کودکانی که از بچگی فضایشان مجازی می‌شود در آینده چطور می‌توانند با انسان‌ها تعامل بگیرند و روابط زناشویی خود را کنترل کنند؟ وقتی فردی در دنیای واقعی آنطور که می‌خواهد باشد نیست، خودش را می‌سازد و در شبکه‌های اجتماعی از آن استفاده می‌کند، و یا به دلیل هویت نامشخص با این بهانه که کسی او را نمی‌شناسد، هرطور بخواهد رفتار می‌کند، درصورتی که این رفتار به مروز زمان برای او دائمی می‌شود.
اپلیکیشن‌های اجتماعی، اصلی‌ترین ابزار خیانت
وی اصلی‌ترین ابزار خیانت در جامعه امروز را اپلیکیشن‌های اجتماعی دانسته و بیان کرد: از آسیب‌های اصلی این شبکه‌ها این است که در این فضا خیانت خزنده و نامحسوس رخ می‌دهد و افراد خود هم متوجه آن نمی‌شوند، همچنین با گذشت زمان آنها را به سمت پنهان‌کاری در روابط زناشویی می‌برد.
این متخصص روانشناسی بالینی با اشاره به عواملی که فرد را مستعد خیانت می‌کند بیان کرد: سردی روابط همسران نسبت به یکدیگر و ظاهرشان و همچنین گذراندن مفیدترین لحظه‌هایی که می توان با همسر بود را در شبکه‌های اجتماعی گذراندن، از این عوامل است.
این متخصص روانشناسی بالینی با اشاره به درمان مشکلات و اعتیاد به اینترنت، بیان کرد: باید با آسیب‌های اعتیاد به اینترنت و ماهیت فیلم‌های پورنوگرافی آشنا شد، واقع‌بینی را افزایش دهیم، دسترسی به اینترنت را کاهش دهیم، مشکلات خود را با افراد مورد اعتماد مطرح کنیم، فعالیت‌های اجتماعی را افزایش دهیم و عاد‌ت‌های دیگری را جایگزین اعتیاد به اینترنت کنیم.
هادیان در پایان با تاکید بر فعالیت‌های متمرکز بر آموزش و آگاهی، فعالیت‌های پیشگیری در سطح جامعه، فعالیت‌های پیشگیری با استفاده از رسانه‌ها و در آخر درمان خاطرنشان کرد: باید با فرزندانمان وقت بیشتری را بگذرانیم و در مورد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به آنها آموزش دهیم، مسئولان و مدیران را با ایجاد مراکز مشاوره و درمان آگاه سازیم، مراکز فرهنگی و هنری ایجاد کنیم و بخشی از کتب درسی دانش‌آموزان را برای آموزش آنها طراحی و تدوین کنیم، همچنین با آموزش مدیریت زمان، وابستگی به اینترنت را کاهش دهیم.
هیچ دین آسمانی مبلغ روابط فرازناشویی نبوده است
حجه الاسلام والمسلمین محمد معصوم‌زاده، عضو هیات امنای موسسه «خانواده سلامت بنیان» با اشاره به تعریف روابط فرازناشویی بیان کرد: هر رفتار آمیخته با مشارکت در جامعه، رابطه فرازناشویی است، ارتباط با خدا، دوستان،تلفن همراه، تلویزیون و … همگی می‌تواند رابطه فرازناشویی باشد، اما معنای خاص این رابطه در حال حاضر مدنظر است، یعنی زمانی که فرد رابطه‌ای را آغاز می‌کند که نوعی خیانت است.
معصوم‌زاده با بیان اینکه هیچ دین آسمانی مبلغ روابط فرازناشویی نبوده است، گفت: عمر رابطه فرازناشویی به ازای عمر تاریخ بشر است و همیشه هم برای آن مجازات‌هایی وجود داشته است.
این عضو هیات امنای موسسه «خانواده سلامت‌بنیان» با اشاره به نگاه اسلام به رابطه فرازناشویی اظهار کرد: روابط فرازناشویی در دوران جاهلیت وجود داشت و اسلام بر آن خط بطلان کشید.
وی با اشاره جایگاه ازدواج موقت در دین گفت: ازدواج موقت گرچه حلال است، اما نمی‌تواند جایگزین ازدواج دائم باشد.
