به گزارش تبریز بیدار ، کریم مهری میگوید: «نظام بهرهبرداری خرد و دهقانی و حاکمیت اقتصاد معیشتی، بحران دریاچه ارومیه، تغییرات اقلیمی و تاثیرات گسترده آن بر بخش کشاورزی و خشکسالیهای سالیان اخیر، کارمزد بالای تسهیلات اعطایی به بخش کشاورزی و میانگین سنی بالا و سطح سواد پایین بهرهبرداران، بخش کشاورزی استان را به زحمت انداخته و دچار مشکل کرده است…. »
برای اینکه مروری بر وضعیت تولید در بخش کشاورزی استان داشته باشیم، گفتوگوی یک ساعتهای با کریم مهری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجانشرقی ترتیب دادیم که ماحصل این گفتوگو در ادامه تقدیم حضور میشود:
فارس: به عنوان پرسش اول اشارهای به میزان تولید محصول در بخشهای مختلف کشاورزی استان داشته باشید.
استان آذربایجانشرقی به جهت تولید محصولات زراعی، باغی و دامی و با تولید چهار میلیون و ۶۸۰ هزار و ۳۸۸ تن محصول در بخش کشاورزی در سال زراعی ۹۵-۱۳۹۴ (پس از کسر خسارت حوادث غیر مترقبه) از قطبهای عمده کشور به شمار می رود؛ به طوری که در سال زراعی ۱۳۹۴-۹۵، در زیر بخش زراعت دو میلیون و ۸۲۹ هزار و ۸۶۳ تن، در زیر بخش باغبانی یک میلیون و ۱۰۲ هزار و ۴۹۸ تن، در زیر بخش دام و طیور ۷۴۲ هزار و ۹۲۹ تن و آبزیان پنج هزار و ۹۸ تن محصول تولید شده است.
فارس: آذربایجانشرقی در مقایسه با سایر استانهای کشور چه جایگاهی در تولید محصولات کشاورزی و سطح زیر کشت دارد؟
از نظر تولید محصولات زراعی کشور، در تولید آبی، استان آذربایجانشرقی در رتبه یازدهم و در تولید دیم، در رتبه سوم کشور قرار دارد. از نظر میزان تولید محصولات زراعی برداشت شده در سال زراعی ۹۴- ۱۳۹۳، در رتبه دهم و از نظر سطح زیر کشت محصولات زراعی، در همین سال نیز در رتبه چهارم قرار داریم.
از بین استانهای کشور بیشترین سطح برداشت نباتات علوفهای آبی و دیم به ترتیب با ۱۰.۳۶ و ۲۴.۷۴ درصد متعلق به استان آذربایجانشرقى است. همچنین این استان، با ۱۲.۸۸ درصد تولید حبوبات دیم، سومین میزان تولید را در کشور دارد. سومین رتبه میزان تولید نباتات علوفهای دیم نیز متعلق به این استان با ۱۰.۸۸ درصد تولید میباشد و چهارمین رتبه سطح برداشت غلات دیم با ۷.۴۵ درصد کشور به آذربایجانشرقی اختصاص دارد.
آذربایجانشرقی همچنین در تولید عدس با ۳۱.۲۷ درصد و تولید یونجه با ۱۳.۵۰ درصد دارای رتبه اول کشوری بوده، در تولید پیاز با ۱۱.۱۷ درصد و سیبزمینی با ۷.۰۵ درصد رتبه چهارم و در نخود با ۸.۰۷ درصد رتبه پنجم کشوری را دارا است.
استان در طول سال ۹۵، در زیر بخش دام و طیور رتبه ششم کشوری، در تعداد کندو (۱۳.۴۹ درصد) و تولید عسل (۱۵.۹ درصد) رتبه دوم کشوری، تولید گوشت قرمز (۶.۱۵ درصد) رتبه سوم کشوری و از نظر جمعیت دامی و بدون احتساب تک سمیان (۵.۴۴ درصد)، تولید تخم مرغ (۹.۲۷ درصد) و تولید شیرخام (۵.۱۳ درصد) رتبه پنجم کشوری را حائز است.
فارس: در مورد میزان خرید گندم تضمینی در استان در سال زراعی گذشته صحبت کنید.
در سال زراعی ۹۵-۹۴ با تلاش خادمان دولت تدبیر و امید و با همت و همدلی بهرهبرداران بخش کشاورزی، از جمع ۸۱۹ هزار تن گندم پیشبینی تولیدی استان به مقدار ۵۹۷ هزار و ۷۶۱ تن به صورت تضمینی دولتی و توافقی بخش خصوصی از گندمکاران استان خریداری شد و به سیلوها تحویل گردید و ارزش کل گندم خرید تضمینی به مبلغ ۷۶۰ میلیارد تومان پرداخت شده است. این مقدار خرید در قیاس با رقم خرید سال قبل در زمان مشابه، به میزان ۶۲ درصد رشد نشان میدهد. لازم به ذکر است که استان آذربایجانشرقی در تولید گندم با ۳.۹۴ درصد، رتبه یازدهم کشوری را دارد.
تولید ۵ میلیون تن بالغ بر ۹ هزار میلیارد تومان / سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی استان ۱۵.۲ درصد تخمین زده شده است
فارس: از سهم ارزش افزوده، راندمان و درآمد سرانه تولیدات کشاورزی در مقایسه با بهرهبرداران و شاغلان این عرصه بگویید.
باید عرض کنم ارزش کل محصولات کشاورزی در سال ۹۵ با تولید قریب به پنج میلیون تن بالغ بر ۹ هزار میلیارد تومان و سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی استان ۱۵.۲ درصد تخمین زده شده است. درصد سهم شاغلان بخش کشاورزی استان به نسبت جمعیت شاغل در سال ۹۵، منتهی به آخر پاییز ۲۰.۹ درصد و نسبت به کل جمعیت استان ۶.۴ درصد میباشد. تعداد بهرهبرداران بخش کشاورزی استان نیز حدود ۲۴۹ هزار نفر است.
حاکمیت اقتصاد معیشتی، بحران دریاچه ارومیه و تغییرات اقلیمی و تاثیرات گسترده آن بر بخش کشاورزی مهمترین چالشهای بخش کشاورزی
فارس: مهمترین چالشها و مسائلی که کشاورزی استان با آنها روبهروست کدامند؟
همانطور که در جریان هستید نظام بهرهبرداری خرد و دهقانی و حاکمیت اقتصاد معیشتی، بحران دریاچه ارومیه و تغییرات اقلیمی و تاثیرات گسترده آن بر بخش کشاورزی و خشکسالیهای سالیان اخیر، کارمزد بالای تسهیلات اعطایی به بخش کشاورزی و میانگین سنی بالا و سطح سواد پایین بهرهبرداران، بخش کشاورزی استان را به زحمت انداخته و دچار مشکل کرده است.
در این میان کندی روند سرمایهگذاری و سهمبری پایین بخش کشاورزی از اعتبارات مختلف تخصیصی، کندی روند برقدار کردن چاههای کشاورزی و نصب کنتورهای هوشمند جهت مدیریت عرضه آب کشاورزی، ناکارآمدی سیستم توزیع محصولات کشاورزی به روش سنتی و نبود سامانهها و پایانههای صادرات محصولات، عدم قبول اسناد عادی توسط موسسات مالی و اعتباری و بانکها از سرمایهگذاران بخش کشاورزی و وابستگی شدید فعالیتهای آبی جهاد کشاورزی به فعالیتهای وزارت نیرو که موجب فاصله زیاد بین تامین انتقال و مصرف آب کشاورزی میشود نیز تاثیرات منفی زیادی بر فعالیت بخش کشاورزی دارد.
بر این مشکلات باید توزیع اعتبارات اندک و ناکافی به زیر بخش آبخیزداری استان، جبران نشدن به موقع خسارت حوادث غیر مترقبه از طریق سیستم بیمه محصولات کشاورزی، تخصیص ناکافی اعتبارات دولتی به بخش کشاورزی، عدم تامین به موقع اعتبارات خرید تضمینی محصولات مازاد کشاورزان و همچنین عدم تامین کمکهای فنی و اعتباری مورد نیاز به ویژه از اعتبارات توان منطقهای را هم باید اضافه کنیم.
افزایش مهاجرت روستائیان حاشیه دریاچه ارومیه
فارس: به مسئله بحران دریاچه ارومیه اشاره کردید؛ در مورد تاثیراتی که این مسئله بر کشاورزی استان داشته است، لطفا بیشتر توضیح دهید.
خشکی دریاچه ارومیه در طول زمان موجب تاثیر کاهش روانآبها بر تغذیه سفرههای آب زیرزمینی و شوری تدریجی بخشی از منابع آب زیرزمینی همزمان با کاهش منابع مذکور شده و آلایندههای نمکی بر کشاورزی حاشیه دریاچه اثرات سوئی داشته و تغییرات دمایی (افزایش حداکثر و حداقل درجه حرارت در طول روزهای سال) به دلیل کاهش اثرات تعدیل کننده ظرفیت گرمایی ویژه دریاچه باعث وقوع سرمازدگی و نیز گرمازدگی در زیر بخشهای زراعت و باغبانی شده است.
کاهش شدید ذخایر آرتمیا، کاهش درآمد روستاییان حاشیه دریاچه ارومیه و افزایش مهاجرت از روستاهای مذکور به دلیل بحران آبی پیش آمده، توقف توسعه در بخش کشاورزی و تکیه بر افزایش راندمان در واحد سطح با توجه به تعدیل مجوزهای برداشت آب و تعیین تکلیف چاههای غیر مجاز، اصلاح الگوی کشت و کاهش تولید علوفه و به تبع آن کاهش علوفه دام نیز از دیگر آثار بحران دیاچه ارومیه به شمار میروند.
فارس: چه تدابیری برای مقابله با تهدیدات اشاره شده، افزایش تولیدات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در این عرصه اندیشیدهاید؟
ما اجرای برنامه ارتقای توان تولید ملی (درونزایی اقتصاد) از برنامههای یازد
هگانه اقتصاد مقاومتی مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، طرح امنیت غذایی و تولید محصولات راهبردی و بسته اجرائی برنامه اقتصاد مقاومتی سالجاری تحت عنوان «بستههای رونق تولید و اشتغال» را در پنج بند ارتقای توان تولید ملی، تامین مالی و سرمایهگذاری، جذب، توسعه و تعمیق تکنولوژی، تجارت خارجی (توسعه صادرات غیر نفتی و مدیریت هدفمند واردات) و اشتغال و توانمندسازی نیروی کار را در دستور کار داریم.
برنامه ارتقای بهرهوری (طرح ارتقای بهره وری آب) و توسعه اقتصاد دانش بنیان از برنامههای یازدهگانه اقتصاد مقاومتی مصوب ستاد، بخش کشاورزی برنامه ششم توسعه کشور، سند تدبیر توسعه بخش کشاورزی استان، طرح پهنهبندی و نظام نوین ترویج، اولویتهای ابلاغی توسعه استان و توسعه کشت گلخانهای جهت محصولات سبزی و صیفی، برنامه ابلاغی تمرکززدایی برای واحدها و ادارات تابعه و وابسته بخش کشاورزی در استانها، سیاستهای ابلاغی آموزش کشاورزی، تمرکز آموزش بهرهبرداران در مرکز آموزش و ادغام مرکز آموزش در مرکز تحقیقات استان، برنامه احیای دریاچه ارومیه، طرح رودخانههای مرزی، اجرای قانون رفع موانع تولید و اجرای قانون افزایش بهرهوری در بخش کشاورزی نیز مورد توجه و تاکید ما هستند.
فارس: برای ترویج استفاده از شیوههای کشاورزی و آبیاری علمی و نوین در استان چه اقداماتی انجام دادهاید؟
ما برنامه الگوی کشت را در سه سطح کوتاهمدت، میانمدت و دراز مدت ارائه کردهایم؛ درجه مکانیزاسیون و عملیات مکانیزه در یک دوره زراعی نسبت به کل عملیات و عملیات کشاورزی حفاظتی را افزایش دادهایم؛ عملیات آبیاری مدرن (تحت فشار) را در مساحت ۵۱ هزار و ۵۴۶ هکتار تا پایان سال ۹۵، اجرایی کرده و شبکههای آبیاری و زهکشی را به میزان ۲۲ هزار و ۹۷۳ هکتار از ابتدا تا پایان سال ۹۵ (به میزان دو هزار و ۵۰۰ هکتار در سال ۹۵) و ۹ هزار و ۷۹۰ هکتار از عملکرد شبکههای رودخانههای مرزی را در مجموع به مساحت ۳۴ هزار و هکتار۴۶۴ توسعه دادهایم.
استفاده از فناوریهای نوین و دانشبنیان در بخش کشاورزی جهت ارتقای تولید و افزایش بهرهوری، حمایت از توسعه تشکلها و افزایش نقشآفرینی آنها در زنجیره تولید، توانمندسازی بهرهبرداران با تکمیل زنجیره انتقال یافته از مراکز تحقیقاتی به بهرهبرداران توسط شبکه ترویج کشاورزی و مرکز آموزش استان و با بهرهگیری از سیستم فراگیر پهنهبندی روستاهای استان، افزایش سرمایهگذاری در طرحهای پژوهشی و کاربردی بخش کشاورزی، ارتقاء مکانیزاسیون در کلیه زیر بخشهای کشاورزی، توسعه شرکتهای دانشبنیان و فعالسازی مراکز رشد در بخش کشاورزی و افزایش سرمایهگذاری در تولید ارقام جدید بذر و نهال و نیز توسعه اصلاح نژاد در زیر بخش دام نیز از جمله برنامههای سازمان جهاد کشاورزی استان جهت نهادینهسازی شیوههای کشاورزی مدرن و علمی است.
فارس: با توجه به مباحثی که مطرح شد، آینده کشاورزی استان را چطور میبینید؟
بنده به آینده کشاورزی استان بسیار امیدوار هستم و به لطف خدا و همت فعالان این عرصه وضعیت بهتر خواهد شد. ما سعی میکنیم کشتهای با نیاز آبی بالا نظیر سبزی و صیفی را به محیطهای کنترلشده و گلخانهای انتقال دهیم. در سالهای آتی اصلاح الگوی کشت با تکیه بر ارقام زراعی و باغی با مصرف آب کمتر، راندمان بالاتر و ارزش افزوده بیشتر با توجه به روند آب تحویلی به بخش کشاورزی مورد توجه قرار دارد و با سرمایهگذاری در زمینه تولید محصولات کشاورزی، بخشی از نیروی کار مازاد بخش به صنایع کشاورزی و خدمات وابسته بخش کشاورزی منتقل خواهد شد.
نظام بهرهبرداری غالب خرد و دهقانی موجود با اقتصاد معیشتی به سمت نظامهای تعاونی تولید و دیگر تشکلهای متناظر با هدف یکپارچهسازی و یکجازراعی مبتنی بر اقتصاد تجاری به ویژه در پایاب سدها و منابع آبی ساماندهی شده با شبکهها و سامانههای آبیاری، هدایت میشوند.
قطعا سرمایهگذاری در انتقال یافتههای نوین، اصلاح سیستمهای سنتی تولید، ارتقای مکانیزاسیون و نیز اصلاح شبکههای آبیاری و زهکشی اجتناب ناپذیر است.
همانطور که میدانید هزینه تولید برخی از محصولات کشاورزی استان بالا بوده و ما تلاش میکنیم با افزایش تولید در واحد و ارتقاء بهرهوری عوامل تولید، هزینه تولید را کاهش دهیم تا تولید بخش اقتصادیتر شده و به تبع آن صادرات نیز افزایش یابد و با گسترش پایانههای صادراتی و ساماندهی سیستم توزیع و کاهش سود واسطهگری، ارزش افزوده بیشتری نصیب بهرهبرداران خواهد شد.
