سرویس اجتماعی تبریز بیدار ،
در هفته های اخیر شاهد اقدام نگران کننده قطع درختان ارسباران بودیم که علی رغم وجود حرف و حدیث های ضد و نقیض مبنی بر گونه های باغی یا جنگلی بودن، نگرانی هایی را در خصوص مسائل زیست محیطی به وجود آورد.
این پایگاه خبری مصاحبه ها و گزارش های متعددی را به بررسی این موضوع اختصاص داد و جزئیات ماجرا از زوایای گوناگون مورد بحث قرار گرفت.
احمد بایبوردی پژوهشگر مسایل زیست محیطی و محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی و از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی است که در خصوص این موضوع حرف های جالبی برای گفتن دارد.
وی در گفتگویی با تبریزبیدار به بیان زوایای مختلف این پدیده نگران کننده زیست محیطی پرداخته است.
در قره داغ هم درخت مثمر و هم غیرمثمر قطع شده
تبریزبیدار؛ ادعا می شود درختان قطع شده در منطقه ارسباران(قره داغ) غیرمثمر است، اولا این ادعا چقدر صحت دارد و دوم اینکه تعریف درخت غیرمثمر چیست؟
درختان مثمر به درختان میوه و بارده اطلاق می شود که تولید میوه می کنند ولی درختان غیر مثمره درختان غیر بارده مثل درختان جنگلی که صرفا از چوب آنها جهت مصارف اقتصادی یا زیبایی فضای سبز استفاده می شود. در بین درختان قطع شده در قره داغ از هردو نوع مثمر وغیر مثمر وجود دارد.
یکی از رایجترین احادیث از پیامبر اسلام(ص) در خصوص پرهیز از قطع درختان این است که میفرمایند: «شکستن شاخه درختان مانند شکستن بال فرشتگان است.»حضرت علی (ع) نیز فرموده اند:« پرهیز از قطع درختان سرسبز بر طول عمر انسان میافزاید.» همچنین امام صادق (ع) نیز می فرمایند: «قطع بیرویه درختان میوهدار عذاب سخت الهی را در پی دارد.»
درختان در جلوگیری و کاهش آلودگی هوا نقش اساسی دارند. هر هکتار جنگل تا ۶۸ تن گرد و غبار را هر بار در خود رسوب میدهند. این موضوع برای مناطق بیابانی و شهرهایی که مورد تهاجم شنهای روان قرار میگیرند، بسیار حایز اهمیت است. جنگل به کمک شاخ و برگ درختان از سرعت باد میکاهد و با ریشه گیاهان خاک را حفظ میکند و مانع از ایجا فرسایش میشود. به همین علت هوای داخل جنگل، کمتر تبخیر میشود و خطر خشک شدن خاک که از شرایط مهم آغاز فرسایش است از بین میرود.
جنگلها آلودگیهای زیست محیطی در هوا را جذب کرده و گاز اکسیژن را که یک ماده حیاتی است، پس میدهند. درختان سبب تولید اکسیژن و کاهش درجه حرارت زمین و افزایش رطوبت هوا میشوند. هر هکتار جنگل سالانه ۵/۲ تن اکسیژن تولید میکند.
قانون اجرای تنفس جنگل های شمال کشور، پای دلالان را به ارسباران باز کرده
تبریزبیدار؛ آیا روند موجود در قطع درختان ارسباران را زنگ خطری برای نسل کشی طبیعت منطقه می دانید یا اینکه چندان حاد به نظر نمی رسد؟
قطعا پدیده قطع درختان زنگ خطری برای آذربایجان وحتی شمالغرب می باشد. منطقه ارسباران ریه تنفسی شماغرب ایران بهحساب میآید و تخریب جنگلها و محیطزیست بینظیر این منطقه، میتواند منجر به تغییرات اقلیمی شود. بدلیل اجرای قانون تنفس در جنگلهای شمال کشور، این اجازه به فعالان حوزه صنایع چوب داده نمی شود تا درختان آن منطقه را قطع کنند و این باعث شده تا دلالان و واسطههای کارخانجات تولید کاغذ، به منطقه ارسباران هجوم بیاورند و در این میان عمدتاً درختان قطع شده قرهداغ، به خارج از آذربایجان شرقی و به استانهای شمالی حمل میشدند.
قانونی برای باغات شخصی روستاها و نزدیک درهها وجود ندارد
مجوزهای صادره از طرف اداره منابع طبیعی کلیبر برای حمل و قطع وسیع درختان غیر قابل توجیه است
تبریزبیدار؛ قوانین موجود برای حراست از گونه های جنگلی و باغات را تا چه اندازه کافی می دانید و نظارت ها را چگونه ارزیابی می کنید؟
قطع درختان پیر و پوسیده در باغات امری مرسوم است و باغداران برای اینکه بازدهی باغات را افزایش دهند لازم است درختان پیر و پوسیده را حذف کنند ولی امسال با توجه به مسائل پیشآمده قطع درختان در منطقه خیلی بیشتر از حد و نگران کننده بود. طبق قانون در محدوده و حریم شهرها و باغات شهر، نمیتوان درختان باغات را بدون مجوز قلع و قمع کرد اما چنین قانونی در مورد باغات شخصی روستاها و نزدیک درهها وجود ندارد. درختان مخزن سد ارسباران و عمارت توسط سازمان آب منطقهای قطعشدهاند که شامل درختان مثمر و غیر مثمر بودند. در زمینه درختان مثمر، فرصت پیش آمده مغتنم بوده که برای احیای باغات درجه سه و جایگزینی آن با باغات مرغوب اقدام گردد. در این زمینه اظهارات رییس سازمان جهاد کشاورزی استان مبنی بر پذیرش موضوع قطع درختان و بازدید و ارایه رهنمودهای فنی قابل تقدیر هست ولی موضوع مجوزهای صادره از طرف اداره منابع طبیعی کلیبر برای حمل و قطع وسیع درختان غیر قابل توجیه و پذیرش است.
مردم فقیر منطقه «میقری» ارمنستان، سوخت زمستانی ندارند اما فکر قطع درختان نمی کنند
به خاطر نیاز مالی ساکنین منطقه، استراحت باغات شمال کشور و افزایش قیمت چوب، ساکنین منطقه را برای قطع و فروش درختان ترغیب کرد و در این میان نقش دلاان بسیار محسوس و قابل توجه است. به نظر من بحث فرهنگی موضوع را باید توجه ویژه نمود. بعنوان مثال وقتی از مرز نوردوز به صورت زمینی وارد ارمنستان می شویم اولین شهر «میقری» است که بعد از آن مشابه جنگل های ارسباران را داریم. مردم منطقه فقیر هستند و در زمستان به سوخت هم دسترسی ندارند ولی اصلا به قطع درختان جنگلی خود فکر نمی کنند چون آنها را بعنوان سرمایه ملی خودشان محسوب می کنند، این روحیه باید در مردم منطقه ما هم تقویت شود.
این باید شعار ما باشد: زندگی کن و اجازه زندگی بده
جنگل های ارسباران ارثیه ما نیست بلکه امانتی سنگین در دستان ماست
تبریزبیدار؛ وظیفه فعالین زیست محیطی برای مقابله با این پدیده نگران کننده چیست؟
از بین بردن جنگلها به عنوان برنامه کاری پسا استعماری دیده میشود. استعمارگران درصد زیادی از گیاهان و حیوانات در کشورهای مستعمره را به دنبال تخریب منابع زندگی و نیز برای ساخت جادههایی برای سود بردن از مستعمرهشان از بین بردند، میلیونها حیوان برای سرگرمی و نیز استفاده از بخشهایی از بدنشان مانند عاج، کشته شدند. زنجیره کشتن و تخریب منجر به ویرانی اولیه طبیعت شد. این کشورهای مستعمره پس از استقلال، روشهای استعماری را دنبال کرده و شروع به جنگل زدایی کردند و هنوز هم این روند ادامه دارد. قطع درختان، میزان اکسیژن را کاهش میدهد، منجر به فرسایش خاک و لغزش زمین میشود. زیستگاه طبیعی حیوانات وحشی را از بین میبرد و آنها را مجبور به پیشروی به شهرها و روستاها میکند، در آنجا با گونههای خطرناکتری به نام انسان رو به رو میشوند و به خاطر آسیبی که برای انسانها دارند، بیرحمانه کشته میشوند. باید الزامی وجود داشته باشد که باید به جای هر درختی که برای مصارف مختلف بریده میشود، گیاهی کاشته شود. این باید شعار ما باشد: زندگی کن و اجازه زندگی بده.آنچه مسلم است جنگل های ارسباران ارثیه ما نیست بلکه امانتی سنگین در دستان ماست که باید ضمن محافظت از آن، تحویل نسل های آینده بدهیم.
باید با اجرایی شدن طرح تنفس جنگل، تعرفه واردات چوب و کاغذ به صفر برسد
ضرورت ممنوعیت صادرات هرگونه چوب و مصنوعات چوبی
کاشت درخت در سال توسط هر ایرانی به یک وظیفه ملی تبدیل شود
با اجرایی شدن طرح تنفس جنگل، ضروری است از یک سو ابزارهای اقتصادی نظیر حذف تعرفه واردات چوب و کاغذ در دستور کار قرار بگیرد و این تعرفهها به صفر برسد و از سوی دیگر، صادرات هرگونه چوب و مصنوعات چوبی با منشأ داخلی ممنوع شود. راهاندازی و تقویت جنبش فراگیر درختکاری با استفاده از ابزارهای اقتصادی، ظرفیتهای دینی، اجتماعی و فرهنگی برای تقویت حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی از دیگر مواردی است که باید در دستور کار قرار بگیرد بهنحوی که کاشت حداقل یک درخت در سال توسط هر ایرانی به یک وظیفه ملی تبدیل شود. آگاهی بخشی و آموزش اصلی ترین خروجی سمن های زیست محیطی به شمار می رود. سمن ها می توانند هر یک از شهروندان را نسبت به این مساله که حفظ جنگل یا خاک تا چه اندازه در چرخه زندگی مهم است، آگاه ساخته و حساس سازند. سمن ها با آموزش و آشنا ساختن مردم به پیامدهای تخریب محیط زیست مانند خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها، قطع درختان، مصرف بی رویه آب و سایر آسیب های انسان به محیط زیست، می توانند معضلات را کنترل کرده و به سوی رفع و بهبود هدایت کنند. جلب مشارکت های مردمی این امکان را ایجاد می کند تا مشکلات زیست محیطی به ساده ترین و کم هزینه ترین روش ها رفع و محیط زیست برای آیندگان حفظ شود. در کشورهای پیشرفته، پروژه ها و طرح های مطالعاتی به سمن های متخصص سپرده می شود و حتی در برخی موارد تصمیم گیری این سازمان ها بر تصمیمات دولت برتری دارد. دولت ها می توانند در اجرای برنامه های نیازمند آمایش سرزمینی و حفظ محیط زیست منطقه، از سمن های متخصص در این زمینه بهره بگیرند. امیدوارم این رویه در کشور عزیزما هم اجرایی شود واین تنها مردم هستند که می توانند به امنیت وثبات وتوسعه همه جانبه کشورمان کمک کنند.
تهیه و تنظیم: صابر عیسی پور
