به گزارش تبریز بیدار ،بخش کشاورزی بهعنوان یکی از بخشهای اساسی تولید ناخالص داخلی و از اجزای اصلی صادرات غیرنفتی، جایگاه ویژهای را بین بخشهای مختلف اقتصادی ایران بهخود اختصاص داده است.
مزیت نسبی طبیعی، تنوع محصولات، عدم نیاز به فناوری پیشرفته، تامین نیازهای ضروری، نیاز به سرمایه اندک، زودبازده بودن و ارزآوری از مزایای این بخش است.
رونق تولید در بخش کشاورزی به اشکال مختلف کمیوکیفی، تنوع کالایی، بازاری و… علاوهبر کمک به توسعه مناطق روستایی کشور، میتواند منجر به کاهش فقر و محرومیت شود و همچنین محرکی اساسی در فرآیند رو به جلوی توسعه همهجانبه اقتصادی کشور باشد.
در گزارش پیشرو براساس آمارهای گمرک ایران و وزارت جهادکشاورزی کارنامه تجارت خارجی محصولات کشاورزی و بخش غذا در سال گذشته را بررسی کردهایم.
براساس این گزارش:
۱- طی سال گذشته صادرات کشور در مقایسه با سال۹۷ بهلحاظ وزنی بیش از دو درصد افزایش و بهلحاظ ارزش ۹درصد کاهش نشان میدهد. دلیل کاهش ارزش صادرات تعدیل قیمت پایه صادراتی بود.
2- در سال گذشته واردات این بخش بهلحاظ وزنی رشد بیش از ۲۰درصدی و بهلحاظ ارزش نیز رشد ۱۷.۵ درصدی داشت.
۳- واردات کالاهای اساسی نسبتش به سال گذشته رشد ۲۱درصدی در وزن و ۱۱درصدی در ارزش داشته است. بهنظر میرسد سیاستگذار به جهت اطمینان از تامین همه نیازها در بازار، اقدام به واردات قابلتوجه اقلام کشاورزی و غذایی کرده است. این امر با هر نیتی که باشد با بروز شرایط اخیر و شیوع ویروس کرونا قابل تقدیر است.
۴- در کنار موارد مذکور، نکته تاسفآور اینکه طی دوماه پایانی سال گذشته حدود ۵۴۹هزار تن گندم به ارزش ۱۴۷میلیون دلار در شرایطی وارد کشور شده که در سال گذشته دولت سهمیلیون تن از گندم مازاد کشاورزان را خریداری نکرده بود.
اگر گندم وارداتی را با ارز بازار حساب کنیم، درهر کیلو قیمت گندم وارداتی حدود ۴/۲برابر قیمت گندم داخلی است (۱۷۰۰تومان سال گذشته درمقابل ۴۱۰۰تومان وارداتی).
تراز تجاری کشاورزی به منفی ۷میلیارد دلار رسید
براساس دادههای آماری وزارت جهادکشاورزی، طی ۱۲ماهه سال گذشته درمجموع۵.۸میلیارد دلار انواع کالاهای کشاورزی از ایران به کشورهای مختلف صادر شده که این میزان نسبت به صادرات ۶.۴میلیارد دلاری مدت مشابه سال ۹۷، کاهش حدود ۹درصدی را نشان میدهد.
همچنین میزان واردات بخش غذا و کشاورزی ایران در سال گذشته حدود ۱۲میلیارد و ۵۸۸ میلیون دلار بوده که نسبت به ۱۰.۷میلیارد دلار واردات مدت مشابه سال ۹۷، رشدی نزدیک به ۱۷.۵درصدی داشته است.
بر این اساس در سال گذشته تراز تجاری بخش غذا و کشاورزی منفی۶.۷میلیارد دلار بوده که نسبت به تراز تجاری منفی۴.۳میلیارد دلاری مدت مشابه سال ۹۷، حدود منفی۲.۴میلیارد دلار افزایش را نشان میدهد.
۵ پرسفارش صادرات و واردات کشاورزی
براساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، پنج قلم عمده صادراتی از لحاظ وزنی عبارتند از: هندوانه ۷۴۸هزار تن، سیب ۷۴۰هزار تن، گوجهفرنگی ۲۵۹هزار تن، سیبزمینی تازه ۴۸۰هزار تن و پیاز و موسیر ۳۹۵هزار تن. همچنین پنج قلم عمده صادراتی از لحاظ ارزشی نیز شامل پسته با پوست ۷۲۴میلیون دلار، سیب تازه ۳۶۲میلیون دلار، گوجهفرنگی ۲۵۹میلیون دلار، مغز پسته ۲۴۰میلیون دلار و هندوانه ۱۷۶میلیون دلار بودهاند.
در بخش واردات نیز پنج قلم عمده وارداتی بخش کشاورزی از لحاظ وزنی شامل ذرت دامی ۸میلیون و ۹۱۹هزار تن، جو ۴میلیون تن، کنجاله سویا ۲.۲میلیون تن، لوبیای سویا دومیلیون و ۸۵هزار تن و شکر تصفیهنشده ۱.۸میلیون تن بوده و همچنین پنج قلم عمده وارداتی از لحاظ ارزش نیز شامل ذرت دامی ۲میلیارد و ۱۷۵میلیون دلار، برنج یکمیلیارد و ۶۸۰میلیون دلار، جو یکمیلیارد دلار، کنجاله ۹۵۰میلیون دلار و لوبیای سویا ۹۰۵ میلیون دلار هستند.
تعدیل قیمتها، صادرات ایران را کاهش داد
براساس گزارش وزارت جهادکشاورزی در سال گذشته ۷میلیون و ۱۰۳هزار تن انواع کالای کشاورزی و غذا به ارزش ۵.۸میلیارد دلار به کشورهای مختلف صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال ۹۷، از لحاظ وزنی رشد ۲.۳درصدی و از لحاظ ارزشی کاهش ۹درصدی را در پی داشته است. در نگاه اول اینطور بهنظر میرسد که کاهش ارزش صادرات ایران بهرغم افزایش وزن این اقلام به جهت کاهش ارزآوری و صادرات محصولات با ارزشافزوده پایینتر و همچنین پایین بودن قیمتها در مقاصد صادراتی باشد، اما طبق اعلام گمرک ایران در سال ۹۸ با افزایش هزینه صادرات ناشی از تحریم و مسائل مربوط به بازگشت ارزهای صادراتی و بنابر درخواست فعالان بازرگانی، این سازمان قیمت پایه اقلام صادراتی ایران را ۳۰درصد تعدیل کرده و کاهش ارزش اقلام صادراتی به همین دلیل بوده است.
همچنین دادههای آماری نشان میدهد در سال گذشته ازمجموع ۵.۸میلیارد دلار صادرات بخش کشاورزی و غذای ایران، ۲میلیارد و ۷۲۶میلیون دلار از آن مربوط به صادرات زیربخش باغی (با سهم ۴۷درصدی از کل صادرات)، ۲میلیارد و ۹۲میلیون دلار مربوط به صادرات زیربخش زراعی (با سهم ۳۶درصدی از کل)، ۷۱۸میلیون دلار مربوط به صادرات زیربخش دام و طیور (سهم ۱۲درصدی از کل)، ۲۴۹میلیون دلار مربوط به شیلات (با سهم ۴.۳درصدی از کل) و ۳۵میلیون دلار مابقی (با سهم کمتر از یکدرصدی از کل صادرات کشاورزی ایران) نیز مربوط به دو زیربخش دامپزشکی و جنگلها و مراتع است. طبق این آمارها، طی سال گذشته صادرات بخش باغی ایران افزایش ۲۰درصدی، زراعی کاهش ۲۰ درصدی، دام و طیور کاهش ۳۵درصدی، شیلات کاهش ۲۵درصدی، دامپزشکی کاهش ۲۷درصدی و جنگل و مراتع نیز کاهش ۴۶درصدی را تجربه کردهاند.
۳۳درصد واردات کشاورزی؛ خوراک دام و طیور است
واردات بخش کشاورزی نیز در ۶زیربخش اصلی شامل واردات دام و طیور، واردات دامپزشکی، واردات شیلات، واردات زراعی، واردات باغی و وارات زیربخش جنگل و مراتع تقسیمبندی میشود که از مجموع ۱۲.۶میلیارد دلار واردات این بخش در سال گذشته، ۹.۶میلیارد دلار یا ۷۶درصد از کل واردات بخش کشاورزی و غذای ایران مربوط به بخش زراعت است. پس از آن، واردات زیربخش محصولات باغی با ۱.۴میلیارد دلار و سهمی ۱۱.۳درصدی در رتبه دوم، واردات زیربخش دام و طیور (شامل حیوانات و دام زنده و فرآوریشده) با یکمیلیارد و ۳۹۷میلیون دلار و سهم ۱۱درصدی در رتبه سوم و زیربخشهای دامپزشکی، شیلات و جنگل و مراتع نیز به ترتیب با ۷۹میلیون دلار، ۷۲میلیون دلار و ۵۵میلیون دلار، درمجموع سهمی ۱.۷درصدی از کل واردات دارند.
همچنین دادههای آماری نشان میدهد در سال گذشته واردات زیربخش زراعت نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ رشد ۱۹درصدی، واردات محصولات باغی رشد ۱۰درصدی، واردات دام و طیور رشد ۱۳درصدی، واردات زیربخش دامپزشکی رشد ۶درصدی، واردات زیربخش شیلات رشد ۲۲درصدی و زیربخش جنگل و مراتع نیز رشد ۱۷.۵درصدی داشتهاند.
در بخش واردات، درمجموع با احتساب یکمیلیارد و ۹میلیون دلار واردات جو، ۲.۲میلیارد دلار واردات ذرت و همچنین ۹۵۸میلیون دلار واردات کنجاله سویا و کلزا، طی سال گذشته ۴.۲میلیارد دلار صرف واردات خوراک دام و طیور شده که این میزان معادل بیشاز ۳۳درصد کل واردات بخش کشاورزی و غذای ایران است. از آنجا که واردات خوراک دام و طیور جزو اقلام استراتژیک نیز هستند، مرور این آمار از این منظر اهمیت دارد که درصورت برنامهریزی درست و طراحی و اجرای الگوی کشت سرزمینی و همچنین ارتقای بهرهوری در بخش کشاورزی، میتوان بخش قابلتوجهی از نیاز وارداتی به خوراک دام و طیور ازجمله کل واردات یکمیلیارد دلاری جو را در داخل کشور تامین کرد. توجه داشته باشیم اختصاص یکمیلیارد دلار به واردات جو با احتساب نرخ ارز بازار، رقمی بیش از ۱۵هزار میلیارد تومان را دربرمیگیرد. برای تصور درشتی این رقم کافی است بدانیم کل بودجه تخصیص داده شده دولت برای خرید تضمینی و هزینههای جانبی (حملونقل و…) گندم در سال ۹۹ حدود ۱۵.۷هزار میلیارد تومان است.
رشد ۱۱درصدی واردات کالاهای اساسی
براساس دادههای آماری گمرک ایران، طی ۱۲ماهه سال ۹۷ درمجموع ۱۹هزار و ۵۳۵تن کالای مهم و اساسی بخش کشاورزی و غذا به ارزش ۹میلیارد و ۱۱۰میلیون وارد کشور شده بود که این میزان در ۱۲ماهه سال ۹۸ بهلحاظ وزنی با رشد ۲۱درصدی به ۲۳هزار و ۶۳۵تن و بهلحاظ ارزش نیز با رشد ۱۱درصدی به ۱۰میلیارد و ۷۴۹ میلیون دلار رسیده است. اما مقایسه واردات کالاهای اساسی سال ۹۸ با مدت مشابه سال ۹۷ نیز نشان میدهد واردات قند و شکر تصفیهنشده با رشد ۵۲۲درصدی، رکورددار واردات در بین این کالاهاست.
پس از آن، واردات جو با ۶۷درصد رشد، واردات کره بستهبندی، چای و کنجاله (سویا، کلزا و…) با رشد ۴۳ تا ۴۵درصدی در رتبههای بعدی قرار دارند. واردات حبوبات کاهش ۴۰درصدی، دانههای روغنی کاهش ۱۳درصدی و گوشت قرمز نیز کاهش ۴درصدی داشتهاند. درخصوص کاهش واردات این اقلام باید توجه داشت در بخش واردات گوشت قرمز با کاهش مصرف داخلی و در بخش حبوبات نیز باتکرار خودکفایی سالهای گذشته، نیاز داخلی کاملا تامین شده و کاهش واردات هرچند اندک، سیاست درستی بوده است.
قصه پرغصه واردات ۵۴۹هزار تن گندم
همانطور که در جدول قابل مشاهده است، براساس آمارهای گمرک ایران در دوماه پایانی سال گذشته حدود ۵۴۹هزار تن گندم به ارزش ۱۴۷میلیون دلار وارد کشور شده است. این میزان واردات گندم درحالی است که در سال ۹۷ هیچگندمی وارد کشور نشده و در سال ۹۶ نیز این میزان فقط ۷۴هزار تن بوده است.
اما واردات نیم میلیون تنی گندم طی سال گذشته درحالی صورت میگیرد که براساس اظهارات محمدحسن طلعتی، رئیس انجمن غلات ایران با کمتوجهی دولت به خرید تضمینی «در سال ۹۸ کشاورزان ۲۰ تا ۳۰درصد از گندم تولیدی خود را تحویل دولت ندادهاند.» همچنین عباس کشاورز، معاون وقت امور زراعی وزارت جهاد کشاورزی نیز با تایید اظهارات طلعتی، در مهر سال ۹۸ گفته بود: «در سال ۹۸ حدود ۱۴میلیون تن گندم در کشور تولید شد، اما شرایط خرید تضمینی باعث شد کشاورزان رغبتی به فروش محصول خود نشان ندهند و سهمیلیون تن گندم در انبارها باقی بماند.»
با توجه به اینکه این میزان واردات گندم با ارز ۴۲۰۰تومانی انجام شده، شاید حسابوکتاب آن برای برخی مسئولان جهادکشاورزی رقم درشتی را نشان ندهد، اما اگر رقم ریالی ۱۴۷میلیون دلار واردات گندم را با ارز بازار محاسبه کنیم، با دلار ۱۵هزار و ۶۰۰ تومانی دو ماه اخیر به رقم دو هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان خواهیم رسید. برای تصور درشتی رقم مذکور کافی است بدانیم این مقدار واردات گندم، معادل حدود ۱۵درصد کل بودجه ۷/۱۵هزار میلیارد تومانی خرید تضمینی گندم و هزینههای جانبی آن (حملونقل و…) در سال ۹۹ است.
منبع: روزنامه فرهیختگان
