سرویس فرهنگی تبریزبیدار/ حجاباستایل؛ دو مفهوم متضاد کنار هم. مبنای حجاب یعنی در چشم نبودن و اساس استایل یعنی خودنمایی و قرار گرفتن این دو کنار هم منجر به بروز پارادوکس حجاب استایل شده است.
با گسترش ارتباطات و فضای مجازی، گونه های صنعت مدلینگ نیز بین بلاگرهای اینستاگرام توسعه یافته و به مفاهیم دینی نفوذ کرده است. حجاباستایلها ادعای معتقد بودن به اسلام و حجاب را دارند در حالیکه فخر فروختن و اصرار به دیده شدن، اصل موضوع را زیر سوال می برد. اینها هیچ گاه دعوت به کشف حجاب نمی کنند اما از حجاب، حیازدایی میکنند و به تعبیری از آن با عنوان مدلینگ و فشن اسلامی یاد می شود.
شاید بتوان داستان حجاب استایلها را سرطان دیده شدن و پوشیدگی ویترینی عنوان کرد، زیستشان را بر پایه تجملات چیدهاند و تجملاتشان را در قالب حجاب بیشتر در چشم مخاطب فرو می کنند تا گدایی لایک و کامنت کنند. البته هر بلاگری که محجبه است، حجاباستایل به حساب نمیآید.
تبرج با خودنمایی آراستگی و ظاهر چادری
شبنم علیپور استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با تبریزبیدار پیرامون گسترش پدیده حجاب استایل در فضای مجازی، در پاسخ به این سوال که آیا چادر و پوشش هم می تواند مصداق تبرج یا بی عفتی شود، می گوید: تبرج به معناى خودنمایى و آشکار ساختن زینت در برابر مردم است، و از مادّه «برج» گرفته شده که در برابر دیدگان همه ظاهر است. همان گونه که برج در میان ساختمان هاى دیگر جلوه خاصّى دارد. اگربه ریشه این کلمه که واژه برج است دقت کنیم به مفهوم نمایاندن چیزی که باید پوشیده باشد و اساساً به چیزهایی گفته میشود که بین چیزهای دیگر زودتر دیده میشوند و به چشم می آیند؛ مثلا بروج به همه ستارگان گفته نمیشود بلکه به ستارگانی اطلاق میشود که پرنورترند و در میان ستارگان زودتر دیده میشوند. در قرآن کریم در آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب چنین میخوانیم: «وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّهِ الْأُولَی» یعنی: «و در خانههایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیّتِ قدیم زینت های خود را آشکار نکنید.»
خودنمایی از منظر قرآن
وی ادامه می دهد: این تذکر خطاب به زنان نازل شده و آنان را از اینکه در کوچه و بازار به خودنمایی و ابراز راستگیهای خود بپردازند نهی میکند و با بیانی محکم و به دور از هرگونه تساهلی پایان دادن به این گونه رفتارها را از زنان مسلمان طلب میکند. چنانکه در بیان معنای لغوی واژه تبرج اشاره شداین لغت به مفهوم نمایاندن و نمایش دادن هر چیزی است که پوشاندن آن لازم است و وقتی به این صورت خطاب به زنان به کار رفته و ابتداءً از آنان میخواهد که در خانه های خود آرام گیرند قطعاً به این معنا خواهد بود که زنان مؤمن باید زیورها و زیباییهای خود را از مردان نامحرم بپوشانند و از ارائه آن به هر عنوان و بهانه ای پرهیز کنند. خداوند از زنان میخواهد که همچون دوران جاهلیت تبرج و خود آرایی نکنند. اما مگر تبرج در جاهلیت به چه صورت بوده است که خداوند آن را برای زنان مسلمان و زنانی که به دین او منسوبند نمیپسندد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت؛ وقتی به کتابهایی که پیرامون این موضوعات نوشته شده و عادات جاهلی اعراب را چه در مردان و چه در زنان بررسی کردهاند مراجعه میکنیم در مییابیم که زنان عرب پیش از اسلام در شبه جزیره عربستان معمولاً پیراهنهایی میپوشیدند که به طور کامل سینه و گردن آنان را نمیپوشاند و از سویی هم، خمار یا همان روسریهای خود را از پشت سر و گوش آویزان میکردند به گونهای که گوش و گردن و بخشی از سینه آنان پیدا بود و گاه خلخالهایی به پا میکردند که در هنگام راه رفتن صدا میکرد و مردان بیگانه را متوجه عبور نان مینمود و خودنماییهایی از این دست قرآن از زنان مومن میخواهد که عادات جاهلی را کنار گذاشته و خویشتن را به سنتهای دینی آراسته کنند، و چنان در جامعه رفت و آمد کنند که چشم نامحرمان را به سوی خود جلب ننمایند، آرامش روانی جامعه را با خودنماییهای خود مخدوش نسازند و نیروی فعال جامعه را که تمرکزشان باید صرف تولید و پیشرفت جامعه اسلامی شود، با خودخواهی و بی مسئولیتی متوجه خود نسازند و از سرعت چرخه تلاش و تولید نکاهند. با توجه به این توضیحات حتی میتوان با ظاهری اسلامی و با چادر به نوعی پوششی داشت که تبرج محسوب گردد
تناقضی به نام بلاگر حجاب
وی در مورد نگاه دین به نوعی از پوشش که اصطلاحاً به آن «حجاب استایل» یا «مدلینگ حجاب» گفته می شود، چنین می گوید: حجاب استایلها، حجابی که برای بعضی افراد دافعه دارد را با مدلها و ابزارهای متفاوت جذاب و به اصطلاح امروزی عرضه میکنند به طوری که حتی افرادی که به «اصل حجاب» اعتقادی ندارند برای بیشتر دیده شدن از این پوشش استفاده «ابزاری» میکنند. این افراد اصطلاح «مد اسلامی» را برای حجاب ایجاد کردند و حجاب را به شکل یک صنعت و برند در آوردند و برای مخاطب «مدلسازی» میکنند. آنها از مخاطب مهرههایی میسازند که با هر عقیدهای میتواند در این زمین بازی کند و برای جذب مخاطب از هر روشی اما با پوشش دین و حجاب استفاده کنند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می دهد: مخاطب برای عقب نماندن از این صنعت و دیده شدن به دنبال پیروی از این مد میرود و تلاش میکند به شکل این مدلها دربیاید. متاسفانه آنها به مخاطب محجبه خود القا میکنند که دختر باحجاب دیده نمیشود، لایک نمیگیرد یا از خودنمایی بیبهره است، پس در نتیجه در جامعه هم دیده نمیشود. در اصل کار بلاگرها بر جذاب دیده شدن است، هرچقدر بیشتر دیده بشوند موفقتر خواهند بود و اساس حجاب بر پوشش زیباییها و جذابیتها است. بلاگر حجاب یک تناقض است که تنها با تغییر مفهوم بنیادین حجاب دستیافتنی است.
محجبه جذاب حتی در اماکن مقدسه / حجاب استایل ها کمکی به ترویج حجاب نمی کنند
او اضافه می کند: در واقع بلاگرهای حجاب، فرار از قانون، شرع و عرف، افراط و تفریط را که خلاف مباحث اسلامی است رواج میدهند و باعث دور شدن حجاب از مفهوم اصلی و اساسی خود، که برای جلوگیری از «خودنمایی» است، میشوند. آنان حجاب را به یک لباس و مد تقلیل میدهند و بیمفهوم میکنند. به طوری که حتی برای زیارت اماکن مقدسه مدل لباس، مدل آرایش و مدل عکاسی تعیین میکند.
علیپور با بیان اینکه بلاگرها تفکر «حرف دین مهم نیست، دیدهشدن مهم است» را رواج میدهند، می افزاید: این صنعت تا جایی پیش میرود که به مخاطب خود یاد میدهد چطور محجبه جذابی باشی و دیده بشوی. به تدریج علاوه بر تغییر مفهوم حجاب باعث «دینزدایی» میشود و دین را به یک مساله بیهویت و بیمصرف تبدیل میکند. در نتیجه ما با افزایش قارچ گونه این افراد، شاهد محجبه شدن افراد بی حجاب نیستیم و نخواهیم شد بلکه می بینیم که محجبه های ما به سمت بی حجابی در حرکت هستند، دقیقا مانند برخی برنامه های تلویزیون که با تولیدات نامناسب و غیر دینی می خواهند به هر نحوی ببیننده را از دیدن ماهواره منصرف کنند. ما در قرآن در چند جا «لاتقربوا» داریم؛ مانند «لا تقربوا الفواحش» که می فرماید «حتی نزدیک نشوید به کارهای زشت» که نشانگر این است که نزدیک شدن باعث افتادن در گناه می گردد، مانند کسی که در پمپ بنزین برای پختن بلال، آتش روشن کرده و اعا می کند که من مواظبم و خطری ندارد.
فریبکاری با پوشش دین
وی، ریشه انحرافات در تبلیغ پوشش و حجاب را در منیت و اصرار بر خودنمایی در کنار رعایت حجاب ظاهری برای در امان ماندن از فشار محیطی، عنوان کرده و می گوید: همان مثل معروف هم خدا هم خرما است، البته اینها فریبکارند و حتی جسم خود را هم صادقانه به نمایش نمیگذارند در حالی که انسان نباید بدن نما هم باشد بلکه باید خود نما به معنای نمایش قابلیت های الهی خویش باشد و حتی از این بالاتر خودنما همنباشد بلکه خدا نما باشد.
این استاد حوزه علمیه خواهران اضافه می کند: چون عموم مردم مطالعه یا شناخت دقیقی از فلسفه حجاب و احکام آن ندارند به مرور با غرق شدن در شبهات دنباله رو این افراد می شوند و تحت تاثیر قرار می گیرند. خدا موجود عجیبی آفریده است. گاهی انسان در ناخودآگاه دلش چیزی را میخواهد و خودش هم خیلی به آن توجه ندارد، ولی عامل قویای است. در این صورت ناخودآگاه برای آن توجیه میکند و مثلاً میگوید من که این کار را میکنم به خاطر فلان وظیفه شرعی است؛ آن چنان کار را بر خودش مشتبه میکند که گاهی خودش هم خیال میکند که برای خدا کار میکند، آدمیزاد گاهی این طور میشود. به تعبیر دیگر وقتی دلش چیزی را میخواهد در مقام توجیه برمیآید. ابتدا خودش نیز میداند که برای فریبدادن دیگران است ولی کمکم پیش خودش میگوید که شاید همینطورها هم باشد و خودش هم کمکم باورش میشود و امر بر خودش هم مشتبه میشود.
حجاب در سیر تحولات اجتماعی
صدیقه زوار جامعه شناس اجتماعی در گفتگو با تبریزبیدار در تحلیل ناهنجاری دیده شدن با حجاب می گوید: در مورد ظهور پدیده حجاب استایل ها در جامعه دیدگاهها و تحلیل های مختلفی را می توان مطرح کرد اول اینکه با موج جهانی شدن و ظهور مدرنیته در سطح دنیا طبیعی است که پوشش مردم و به خصوص زنان و دختران دچار تحولاتی شود و در زمینه حجاب هم همینطور است. با یک نگاه کلی به حجاب ۲۰ سال پیش و حجاب الان می توان به راحتی دریافت که حتی حجاب بچه های مذهبی هم دچار تحول شده است، الان ما با روسری و بدون چادر حجاب معقول داریم و این نمونه ای از تحول است ولی آن چیزی که نگران کننده و آسیب محسوب می شود تغییراتی است که در حوزه حجاب صورت می گیرد و بیشتر به طرف خودنمایی و تبرج پیش می رود و ابزاری می شود در دست دشمنان که حجاب را از این سو برای اهداف شوم اسلام زدایی خود به کار می برند.
وی ادامه می دهد: نکته دوم اینکه برای مقابله با هجمه سنگین دشمن بر روی پوشش اسلامی جامعه اسلامی به جای اینکه باورها و اعتقادات را از بنیه تقویت کند با به نمایش گذاشتن دختران با چادر قصد داشت نشان دهد که حجاب زیباست غافل از اینکه زیبای حجاب را باید در باطن نشان داد.
بدعت در شعائر دینی
این جامعه شناس به اغفال نهادهای فرهنگی و آموزشی کشور در حوزه فرهنگ سازی در مورد حجاب اشاره کرده و می افزاید: بنا به طبیعت انسان که در پی کمال یابی می باشد در حوزه ظاهر هم در پی زیبایی می باشد لذا از حجاب استایل ها در پی جذب جوانان و نوجوان برای پوشش جدیدی که دشمن برایشان برنامه ریزی کرده است استفاده می شود.
زوار اظهار دارد: نوع پوشش جدید حجاب استایل ها که خود نوعی تفکر جدید را به نسل جوان القا می کند و سوای آسیب ها و انحرافات، بدعت در شعائر دینی را به وجود می آورد.
سیاست زدگی در باورهای دینی
فتانه حاجیلو جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز در مورد این پدیده به تبریزبیدار می گوید: حجاب به عنوان یک مساله اجتماعی در جامعه امروز مطرح است و تغییرات اجتماعی پیرامون حجاب باید از نگاه جامعه شناختی تحلیل شود. یک زمانی نمود اجتماعی حجاب، پوششی بوده که ریشه در اعتقادات و باورها داشت و امروز ممکن است به ابزاری برای تغییرات اجتماعی تبدیل شده باشد، یعنی حجاب اساساً از شکل یک مساله باوری، اعتقادی و فرهنگی کم کم رنگ و بوی خود را عوض کرده و در هر دوره زمانی به تدریج با تغییر در فرم به یک مساله اجتماعی و سیاسی تبدیل شده و فرهنگ را کنار زده باشد.
این استاد دانشگاه، بخشی از تغییرات رفتاری در مقوله های اجتماعی همچون حجاب را ناشی از تغییر و تحولات اجتماعی دانسته و می افزاید: در جامعه ما یک دوره ای اساسا فشار برای کشف حجاب بوده و این نشان می دهد که روی مساله حجاب و ابستگی بنیانی عمیقی با اعتقادات وجود دارد و در دوره های بعدی شکل اعتقادی و فرهنگی این مساله کم شده به تدریج در اثر تغییرات اجتماعی، از آن فرم اجتماعی و فرهنگی به سیاسی تبدیل می شود. بنابراین اگر می بینم اختلاف نظری ئر مورد حجاب پیش می آید بیش از آنکه به باورها و ارزش ها برگردد به تحولات سیاسی مربوط می شود.
او ادامه می دهد: بوی سیاست زدگی مساله خیلی بیشتر از مساله ارزشی و اعتقادی شده به همین خاطر برخی دختران با مانور دادن روی آن نشان می دهند که من می خواهم تغییر ایجاد کنم یا تغییر کردم و یا اینکه جامعه تغییر می کند یا خواستار چیزی است و این نوع رفتار شاید جالب توجه بیشتری می کند.
حاجیلو با بیان اینکه پیامدها و اثرات اجتماعی و فرهنگی مدلینگ اسلامی از عهده جامعه شناسی خارج است، می افزاید: فکر می کنم حجاب استایل ها دنبال عرضه کردن مدل های مختلفی هستند که هم حدود شرعی حجاب را رعایت کرده باشد و هم امکان انتخاب به افرادی که نمی خواهند از فرم واحدی تبعیت کنند را بدهد و این می تواند راه حلی به حل مساله حجاب باشد، یعنی اگر شما صرفاً تاکیدتان روی این باشد که مثلاً چادر بپوشیم، حالا این چادر به فرم های مختلفی هم می تواند باشد با طرح ها و رنگ های مختلف و یک عرصه گستره ای از تنوع را برای مخاطب عرضه کند.
این استاد دانشگاه در خصوص دلایل دیگر این نوع رفتارها می گوید: انسان موجودی است که می خواهد متمایز باشد و با ظاهر خود نشان بدهد که من فرق دارم و یا خود را به گروه خاصی یا ذائقه خاصی منتسب کند. به همین خاطر است که توجه به ظاهر آدم ها اهمیت پیدا کرده، فکر می کنم راه حل این قضیه این است که ملاک ها و معیارهای فرهنگی سر جای خود حفظ شود به اضافه اینکه امکان انتخاب در آن حیطه تعریف شده قانونی هم به افراد داده شود تا از حیطه چالشی که در جامعه به وجود آمده خارج شده و به وضعیت نرمال برگردد.
گزارش از حکیمه برتینا
انتهای پیام/
