سرویس فرهنگی تبریزبیدار/ رضا جلیلی از قاریان قرآن و مداحان جوان تبریزی است که در کنار مداحی به حرفه روانشناسی نیز مشغول است. به گفته خود از همان کودکی، یعنی قبل از ۷ سالگی در مسجد مکبر بوده و بعد از آن هم تا آخر دوره دبیرستان در فضای قرائت قرآن حضور یافت و قاری قرآن بود و سپس وارد فضای دعا و مناجات خوانی شده است.
جلیلی از ابتدای سنین جوانی روضه خوانی را به صورت تخصصی شروع کرده و تا الان در خدمت ساحت مقدس اهل بیت (ع) است.
در گفتگوی متفاوت تبریزبیدار با این مداح جوان به مسایل متفاوتی چون غفلت از مجالس مناجات خوانی در تبریز و آثرا روانشناختی مجلس روضه پرداخت شده که مشروح آن به شرح ذیل است:
مجلس امام حسین(ع) انسان را واکسینه می کند
تبریزبیدار: بهترین هدیه و برکتی که در زندگیتان از امام حسین(ع) دیده‌اید چه بود؟
جلیلی: اینکه به ما توفیق نصیب می شود که در مجلس ذکر امام حسین(ع) باشیم، بدون تعارف برای من سعادت بزرگی است چرا که مجلسی که با نام اهل بیت (ع) آمیخته می شود، برکات فراوانی دارد.
فردی که صرفا در این فضا است واکسینه می شود پس مقوله اول، واکسینه شدن از تمام فضاهای حضور گناه و معصیت است مخصوصا در این عصر که تنهاترین مرجع و پناهگاه برای فضای کاملا دانش محور و عاری از هرگونه فضای غیر دانشی، مجلس ذکر امام حسین (ع) و اهل بیت است.
من خودم به شخصه از اینجا کسب انرژی و کسب آرامش کرده ام اصلا مجلس امام حسین فرد را تربیت می کند در هر قشری که باشند؛ الان بچه های خردسال زیر۷سال هم در این مکتب تربیت می شوند و بزرگواری که ۹۰ یا ۱۰۰ سال دارد هم در اینجا تربیت می شود. همه جوانان، همه اقشار و خانواده ها هم همینطور این بزرگترین آثاری است که ما در فضای هیئت آن را لمس می کنیم.
غفلت از مجالس دعا و مناجات خوانی در تبریز
تبریزبیدار: با توجه به اینکه شما در دعاخوانی و مناجات هم تبحر دارید، به نظر می‌رسد در تبریز به محفل‌های مناجات خوانی و دعاخوانی کمتر توجه می‌شود. چرا؟
جلیلی: این یک بحث آسیب شناسی است و جا دارد که اساتید اهل فن در این مورد کار کنند و حرفی برای گفتن داشته باشند، فضای مداحی در سطح شهر تبریز و مناطق شمالغرب کشور به غیر از تعداد انگشت شماری از مادحین عزیز، جوری تربیت شده است که متاسفانه با فضای دعا و مناجات آمیخته نشده اند. یعنی طرف روضه می خواند ولی نمی تواند دعای کمیل و دعای ندبه بخواند؛ مخصوصا دعاهای تخصصی! در ماه مبارک رمضان می بینیم که در شهرهای بزرگ تهران، مشهد، اصفهان، قم و … مراسم دعاخوانی نیز برگزار می شود. امسال شنیدیم که در شهر اصفهان، در ماه مبارک رمضان دعاهای ابوحمزه ۷۰ ساله خوانده می شد؛ یعنی ۷۰ سال است که دعای ابوحمزه در آنجا خوانده می شود.
خداوند به ما لطف کرده که در مجالسی که در تبریز برگزار می شود، دعای ۱۵ ساله‌ی ابوحمزه خوانده می شود، اینها متاسفانه به فضاهای تربیتی مداحی در تبریز برمی گردد که دعا و مناجات خوانی به صورت وسیع مغفول واقع شده است.
الان کم کم شاهد تغییرات بسیاری هستیم که الحمدالله امسال دیدید که در سطح شهر تبریز، حدود ۲۰ مراسم دعای عرفه وجود داشت؛ درحالی که زمانی بود که در تبریز فقط دو مراسم دعای عرفه برگزار می شد؛ یکی در مسجد جامع و یکی هم در دانشگاه تبریز که آنهم مداحان بومی خود تبریز نبودند و از تهران، مشهد یا قم تشریف می آوردند.
اخیرا هیئت رزمندگان اسلام استان و بسیج مداحان استان این فضای تربیتی مداحی را شروع کرده اند. تربیت شخصی بنده به صورتی بوده که چون از فضای قرآن وارد فضای مداحی شده ایم، دعا و مناجات در ما عجین شده است.
شکل روز مداحی در تبریز پدیدار نمی شود
تبریزبیدار: مطالبه نسل جدید از هیأت و فرهنگ عزاداری چیست؟
جلیلی: در تبریز متاسفانه فضای مداحی غالبا به شکل مشاعره است، مشاعره یعنی وقتی یک مداح یک شعر را خواند و تمام کرد، مداح دیگر ادامه آن را با شعر ادامه دهد این کار یک ذره فضای مداحی را از حالت توسل خارج می کند و شیطان هم در اینجا رخنه دارد این در حالی است که ما این سبک را در جایی غیر از تبریز نمی بینیم غیر از تبریز اصل و مبنا، روضه و توسل است.
الان چیزی که قشر جوان و جامعه مداحان از ما می خواهند، این است که فضا باید فضای روز باشد. وقتی یک مداح به حفظ شعر صرف می شود، قطعا از سبک و آهنگ و مقوله هایی که مرتبط با الحان و آهنگ ها است کم می کند پس مخاطب قشر جوان، یا مداحان یا مستمعان خانم و آقا خواهند گفت که ما از مداح، لحن روز می خواهیم.
حتی خود اهل بیت هم سفارش کرده اند که فرزندان خود را به زمان حال و زمانی که در آن هستید تربیت کنید چون هر زمانی موضوعیت خودش را دارد چون این امر مغفول واقع شده است نتیجه اش هم این می شود که ما می بینیم متاسفانه شکل روز مداحی در تبریز پدیدار نمی شود و دنبال آن هم سبک خوانی اجرا نمی شود؛ البته اخیرا چندتن از شعرای جوان شهرمان سبک های مختلفی می سرایند که قشر جوان را با فضای مداحی و مداحی روز تبریز آمیخته می کنند اگر ما در حالت سنتی مداحی بمانیم برایمان عیب است.
تبیین مسایل روز جزء لاینفک هیئت است
تبریزبیدار: نقش هیأت‌ها در آگاهی دادن به مستمعین در مسائل روز سیاسی و اجتماعی چیست. به نظرتان هیأت باید در این مسایل ورود کند یا نه؟
جلیلی: این مسئله اصلا جزء لاینفک هیئت است، هیئت یعنی تشکل مقوله اول این است که ما به نام مبارک اهل بیت کنار هم جمع شده ایم. در این فضا آثار مختلفی هم پنهان است یک بخش آن، آثار اجتماعی هستند.
الحمدالله در این مورد شهر ما بسیار موفق است به خاطر اینکه تبریزی که الان شهر بدون گدا شناخته شده است، به برکت همان هیئت هاست از قدیم الایام هیئت ها جمع شده اند و به خیریه های مختلف کمک کرده اند و این از آثار اجتماعی هیئت است.
بخش دیگر آثار حل مشکلات مردم است، بخش دیگر هم حضور در صحنه های متفاوت است، این به معنای این نیست که هیئت فقط شکل و قالب تجمع برای عزاداری باشد بلکه آثار زیادی دارد و حتی آثار اجتماعی هم مقوله های زیادی دارد یک بخش آن هم ایجاد همدلی و نوع دوستی بین مردم است.
تبریزبیدار: شاخسی را بیشتر می‌پسندید یا هیأت؟
جلیلی: هرکدام از اینها جایگاه خودشان را دارند، شاخسی که در این ۱۰ روز محرم و کمی قبل تر از آن در محلات ایجاد می شود، یک جور قشر و مخاطب دارد. بعضی افراد هستند که از طریق شاخسی با امام حسین ارتباط برقرار می کنند، فضای هیئت هم شکل و شمایل خاص خودش را دارد شاخسی و هیئت در یک‌وزن قابل مقایسه نیستند چون مدت شاخسی کوتاه است و فقط در ایام محرم است.
چه عزیزان هیئتی که در ایام محرم شاخسی به پا می کنند و چه عزیزانی که فقط در ایام شاخسی به امام حسین عرض ارادت می کنند، هیچ فرقی ندارد، شاخسی قالب و شکل و محتوای خودش را دارد هیئت هم مال خودش را. مهم این است که چه مداح و چه خادم ها، وظیفه داریم که به عنوان یک رابط بین این عزیزان و اهل بیت (ع) تا جایی که از دستمان برمی آید ایجاد کنیم. ما واقعا باید دست کسانی که به هیئت ها و شاخسی ها می آیند را در دست امام حسین (ع) بگذاریم و این خیلی مهم است.
مجلس روضه افسردگی نمی آورد / از نظر علمی ثابت شده هیئت، نشاط روحی دارد
تبریزبیدار: با توجه به اینکه در حوزه روانشناسی تخصص دارید، به عنوان یک مداحِ روانشناس پاسخ دهید که عزاداری برای امام حسین در درمان ناملایمات روحی و روانی چقدر موثر است؟
جلیلی: بنده در دانشگاه رشته فقه و حقوق خوانده ام و بعد از آن وارد حوزه علمیه شده ام و پس از پایان تحصیلات حوزوی توفیق نصیب نشد که معمم شوم. بعد از حوزه سراغ فضای مشاوره و روانشناسی رفتم و الان ارشد روانشناسی دارم. قبلا ساکن قم بودیم و فقط مناسبت ها را به تبریز می آمدیم ولی اخیرا که ساکن تبریز شده ایم، توفیق نصیبمان شده که در مراکز مشاوره و روانشناسی در خدمت عزیزان باشم.
موضوع پایان نامه بنده در رشته روانشناسی، برای اولین بار در سطح کشور مطرح شد. تا به حال در مورد آثار روانشناختی مجلس روضه امام حسین(ع)، هیچ پایان نامه ای کار نشده است این یک مطلب تخصصی است الان درکل کشور فقط دو مقاله در مورد مجلس امام حسین(ع) نوشته شده است. یکی از دانشگاه تهران و یکی هم از دانشگاه شهیدچمران اهواز یکی در موضوع «خویشتن‌داری های جنسی» و دیگری در مورد «درجه های افسردگی» است.
در این مقاله ها این نتیجه به دست آمده که عزیزانی که در مجلس روضه امام حسین(ع) شرکت می کنند، خویشتن‌داری جنسی آنها بسیار بالاست و هم اینکه مجلس امام حسین(ع) به هیچ عنوان افسردگی تولید نمی کند.
بنده آثار روانشناختی مجلس روضه امام حسین(ع) را بررسی و تحقیق میدانی کرده ایم ما به چند مقصد رسیدیم و دیدیم که آثار عاطفی، هیجانی، اجتماعی و … در اینجا وجود دارد و بعد شاخه های آنها را جدا کردیم. وقتی ما مجلس روضه امام حسین(ع) را از بُعد آثار مختلف عاطفی و هیجانی بررسی کردیم، دیدیم که چقدر مجلس روضه امام حسین(ع) آرامش ساز است.
ما به برکت این آرامش، «شادی و نشاط بعد از روضه» می گوییم بعد از مجلس امام حسین(ع)، عزیزان دنبال جایی برای گفت و گو و معاشرت و خنده می گردند. البته نه آن شادی و نشاطی که از حدود خود فراتر برود؛ بلکه بازشدن دل و پیدا کردن سعه صدر و بزرگ شدن دل است.
یکی از شاخصه های اصلی آثار مجلس روضه امام حسین(ع) که مغفول واقع شده است، این است که ما انواع گریه داریم. مجلس روضه امام حسین(ع)، محل تخلیه هیجانات منفی است و به نوعی برون ریزی است. بازخورد این مسئله را هم در بین سنین و اقشار مختلف دیده ایم. الان دغدغه اکثر خانواده ها، تربیت بچه ها است.
الان متاسفانه فضای خانواده ها طوری است که یا تک فرزند و به دور از فضاهای اجتماعی هستند بهترین فضای تربیتی این بچه ها طبق سفارش اهل بیت (ع)، همین مجالس است.
بچه هایی که در این مکتب تربیت یافته اند، چه از لحاظ آداب و رفتارهای اجتماعی و چه از لحاظ روابط بین فردی، بهتر از سایرین عمل می کنند. افرادی که در فضاهای هیئتی بوده اند، تعاملشان نسبت به بقیه است.
باید فن و هنر را با فضای مداحی آمیخته کنیم
تبریزبیدار: حرف پایانی ؟
جلیلی: پیشنهاد بنده این است که به عنوان یک عضو کوچک در این جامعه نوکران اهل بیت(ع)، واقعا باید مطالب تخصصی در امور مداحی وارد و دخیل شود.
مداح های ما باید با فضاهای تخصصی صدا آشنا باشند. الان مداح به عنوان یک مبلّغ دین است؛ پس باید از لحاظ صداسازی تسلط داشته باشد، از لحاظ دستگاه های موسیقی و آواز ایرانی تخصص داشته باشد. ما نمی گوییم که به حوزه علمیه رفته و طلبه شوند، اما حداقل با آیات و روایات آشنا باشد چرا که روایات برای این عزیزان یک منظومه فکری به دنبال دارد. به دنبال این، به قالب های روز خیلی توجه کنند. ما دوماه محرم و صفر داریم که باید با تمام وجود گریه کنیم، عزاداری کنیم و بگریانیم.
در ایام فاطمیه هم همینطور باید ولادت ها و شهادت های امامان و اهل بیت (ع) را احیا کنیم؛ مخصوصا در قسمت مولودخانی. بنده خودم به شخصه هرجا برای مولودخوانی می روم، «کف زنی» می کنم که گاردها و ممانعت هایی که بعضا وجود دارند، قشر جوان را از ما دور نکند.
ماه رجب و شعبان در تبریز با فضاهای غیر تبریز خیلی فرق می کند در کلاس هایی که در آنها مدرس بودم، یک مثلث را رسم می کردم که راس این مثلث اخلاص بود، اگر یک فرد اخلاص نداشته باشد، به نوعی حمالی است.
یک گوشه این مثلث «فن»و گوشه دیگرش «هنر» است ما باید فن و هنر را با فضای مداحی آمیخته کنیم.
بنده از کودکی در هیئت حاج فیروز زیرک کار تربیت شده ام. ایشان ابتدا دعا و مناجات را قالب اشعار می خواندند و پس از آن به روضه و مداحی وصل می شدند. همچنین برای بنده توفیقی بود که در خدمت مرحوم حاج بیوک آسایش نیز باشم. حاج بیوک مداحی و دعاخوانی بنده را تشویق و تحسین می کردند.
قالب مداحی حاج فیروز، دکلمه خوانی است ولی دکلمه خوانی را با قالب های مختلف روز مراعات کرده بود پیشنهاد من برای قشر نوجوان و نسل آینده این است که اگر می خواهند به فضای مداحی وارد شوند، حتما با قرآن شروع کنند؛ چه از لحاظ صداسازی و چه از لحاظ تسلط بر صوت می توانند موفق باشند.
اگر هیچکدام از این راه ها را هم نداشتند، حداقل مطالعه داشته باشند؛ الان زمانی نیست که مداح فقط یک شعر بخواند و برود؛ بلکه در حد یک مبلّغ دین است. پس باید با آیات و روایات آشنا باشند که بتوانند موثر و مفید واقع شوند.
گفتگو از الهه مهدوی
انتهای پیام/
