حجاب؛ از سلامت روانی جامعه تا تاثیرات جهانی سازی بر فرهنگ پوشش زنان

سرویس فرهنگی تبریزبیدار: طاهره اشرفیان/ موضوع عفت و پوشش زنان، به عنوان یک مساله فرهنگی، اجتماعی و مذهبی، از دیرباز مورد توجه قرار گرفته و تأثیرات عمیقی بر سلامت روانی جامعه دارد. در جامعه‌ای که ارزش‌های فرهنگی و مذهبی نقشی کلیدی در شکل‌دهی به هویت و رفتارهای فردی و جمعی ایفا می‌کنند، حیا و پوشش زنان نه تنها نمایانگر اعتقادات شخصی آن‌ها، بلکه به‌عنوان نمادی از هویت ملی و مذهبی نیز محسوب می‌شود. همچنین بررسی ابعاد مختلف حیا و پوشش زنان و تاثیر آن بر سلامت جامعه می تواند به درک بهتری از چالش ها و فرصت های موجود کمک کند. در این خصوص گفتگویی انجام دادیم با حجت الاسلام والمسلمین سعید امامی استاد حوزه و دانشگاه که در زیر می خوانید.

تبریزبیدار: مفهوم حیا را از دیدگاه دینی و فرهنگی چیست و چرا این مفهوم برای زنان اهمیت بیشتری دارد؟

امامی: انسان از شان بالایی برخوردار است چرا که اشرف مخلوقات است، بنابراین  از اینکه  در سطح پایین و هم ردیف امور دنیوی و پست قرار گیرد و این امور را به عنوان  معرف شخصیت خود قرار دهد، خجالت می کشد. مفهوم حیا از اینجاست که پدید می آید. هیچ موجودی به اندازه انسان از اینکه بدنش دیده شود، دچار شرم نمی شود و حیا را در او نمی بینیم. چرا که شان او در همین حد است. لذا وقتی حیا را اینگونه تفسیر می کنیم دیگر بحث، بحث طرف مقابل نیست. بلکه کسی هم اگر نبیند، انسان باید شان خود را حفظ کند. وقتی کسی نماز می خواند باحجاب نماز می خواند، حتی اگر کسی در خانه نباشد. چرا؟ چون حیا مسئله اش مربوط به خود آدم است‌ و چنین مفهومی دارد.

اما دلیل اینکه چرا موضوع حیا در زنان اهمیت پیدا می کتد باید بگویم که از لحاظ روان شناسی، مردان از طریق چشم تحریک می شوند و زنان هم زیبایی ها و جذابیت هایی دارند که اگر رعایت نکنند هم خودشان آسیب می بینند و هم جامعه به فساد کشیده می شود. لذا موضوع حیا در زنان بیشتر اهمیت پیدا می کند. ضمن آنکه حیا به زن لطافت روحی می دهد و این لطافت در تربیت فرزندان تاثیر گذار است. از یک بعد دیگر زن تجلی جمال الهی است و خاصیت جمال مستور بودن آن است و نباید ارزان در معرض دید باشد چرا که هرچیز ارزانی بی ارزش است. همچنین زنی که در شرایط عادی با همسرش ازدواج می کند زیباییهایی که بعدا در معرض دید او قرار می دهد، باعث می شود که بیشتر برای همسرش جذابیت داشته باشد تا اینکه عکس این وضعیت اتفاق بیفتد و موجب شکنندگی مرد شود.

عفت یعنی فضای شخصیت افراد نه فضای جنسیت

تبریزبیدار: دین اسلام چه تاکیدی بر حیا و پوشش زنان دارد و این تاکیدات چگونه می تواند به سلامت جامعه کمک کند؟

امامی: طبیعتا در دین اسلام تاکیداتی بر پوشش و حیا شده است.. می گویند از کوزه همان برون تراود که در اوست. اگر کسی باطن پاکی داشته باشد روی ظاهرش هم تاثیر می گذارد و ظاهرش هم خوب می شود. اما اگر کسی ظاهرش خوب باشد دلیل نمی شود که باطنش هم خوب باشد. کسی ظاهرش خوب باشد معنی اش این نیست که حتما حیای کافی دارد. نه ممکن است این حجابش آگاهانه نباشد و حتی به خاطر اهداف دیگری هم باشد. اما کسی که باطنش خوب باشد در ظاهرش هم نمود پیدا می کند و درست این است که هم ظاهر انسان خوب باشد هم باطنش. چون معنا ندارد که بگوییم باطن پاک باشد و ظاهر مهم نیست.
بنابراین دین اسلام در تاکید بر حیا و پوشش موضع روشنی دارد. وقتی کسی حجاب داشته باشد و حیا پیشه کند طبیعتا آن افکار هرزه و انسان هایی که دنبال سو استفاده هستند قدرت سو استفاده گری را پیدا نخواهند کرد. وقتی یک مغازه قفلی داشته باشد احتمال اینکه  افرادی بتوانند از آن مغازه چیزی بردارند و دزدی کنند خیلی کم می شود.

هر چیزی که ارزشش بالاتر باشد آن را بیشتر مورد حفاظت قرار می دهند، متاسفانه ما در مسائل مادی و دنیوی خیلی حساس هستیم ولی برخی ها مسائل معنوی مثل عفت و حیا را سرمایه تلقی نمی کنند. قرآن برای هدف حجاب فرموده است: «یعرفن فلا یوذین …»  یعنی به خوبی شناخته شوند و مورد آزار و اذیت قرار نگیرند. خیلی روشن است که سلامت خود فرد و سلامت جامعه مدنظر قرار گرفته است. پس رعایت مسئله حجاب هم خود فرد را سالم می کند و از افراد سود جو مصمون نگه می دارد و هم به دیگران به لحاظ ایجاد زمینه انحراف ضربه وارد نمی شود و فضای جامعه، فضای شخصیت افراد می شود نه فضای جنسیت. توصیه می کنم در این مورد مخاطبین «مستند شنود» را ببینند.

حیا؛ اقتدار زن و علامت «ایست» به مخاطب

تبریزبیدار: چه ارتباطی بین این عفت زنان و احساس امنیت در جامعه وجود دارد؟

امامی: وقتی شما یک علامت «نه» و در واقع آن رنگ های تیره یا رنگه ایی که  جذب نمی کند را می بینید،  یک علامت «ایست» به مخاطب می دهد و این اقتدار زن را نشان می دهد که مردهای هوسران را مدیریت می کند. همانطور که ما مغازه مان را قفل می زنیم و نمی گوییم که  ما مغازه مان را باز می گذاریم دزد نباید بیاید. در مورد زنان هم  پوشش و حیا موجب آرامش است. چون مورد نگاه و آزار و اذیت افراد مزاحم قرار نمی گیرد و در جامعه به صورت طبیعی و با شخصیتش دیده می شود نه با جنسیتش.

حجاب اجباری نیست اما مراعات اجتماع الزامی است

تبریزبیدار: قوانین و مقررات جاری در زمینه پوشش زنان چگونه بر سلامت جامعه و وضعیت زنان تاثیر می گذارد و آیا نیازی به بازنگری در این قوانین احساس می شود؟

امامی: قانون الزام دارد، ما نباید بگوییم حجاب اجباری. مگر می شود با اجبار کسی را به بهشت برد. ما سه عرصه داریم یک عرصه فکر و دلمان است که آزاد است. کسی نمی تواند فکر کسی را مجبور کند که مثلا تو باید این اعتقاد را داشته باشی! این اصلا ممکن نیست.یک مساله دیگر حریم شخصی هست که آنجا هم آزاد است. هیچ کس حق تجسس در حریم شخصی کسی را ندارد. اما سومین مورد مساله اجتماع است که همه در آن باهم ارتباط داریم. اینجاست که موضوع قانون پیش می آید. اینجا دیگر کسی نمی تواند بگوید من هرطور که دلم می خواهد رفتار می کنم و دیگران باید رعایت کنند. در جامعه به واسطه نوع حضورمان در واقع به پاکی یا گناه کمک می کنیم. همانطور که در مواجهه با بیمار نمی گوییم او مریض است و خودش باید مراعات کند. مثلا در کنار بیمار قلبی برای مراعات حال بیمار سیگار نمی کشیم. در واقع اینگونه مسائل حق الناس هستند و باید رعایت شوند.

بحث تغییر قانون روال مجلس  و نمایندگان مجلس را دارد. تا وقتی چیزی قانون است پلیس طبق قانون عمل می کند و اینطور نیست که هرکسی خودسرانه عمل کند. به نظر من مشکل در قوانین نیست و اگر ایرادی هم وجود داشته باشد اشکالات جزئی و قابل رفع هست. مشکل ما در نحوه اجرای قانون و نظارت بر قانون هست. به نظر من اصل مسئله حجاب قانون تغییر ناپذیر و طبق موازین اسلامی هست اما نحوه اجرای آن مشمول مراحل امربه معروف و نهی از منکر است که اجرای آخرین مرحله آن فقط در دست حکومت اسلامی است و افراد عادی جامعه نباید در اجرای آن دخالت کنند.

تبریزبیدار: روحانیت و سازمان های تبلیغی _ترویجی تا چه حد در ترویج فرهنگ حجاب موفق بوده اند ؟

امامی: در طول تاریخ حکایت  انبیا را داریم که در زمان خودشان مشکلات زیادی داشتند و طبق آیات قران  افراد بسیار کمی به آنها ایمان آوردند. اینجا بحث نقص در انبیا و عملکردشان مطرح نبوده است. گرچه ما قصد مقایسه نداریم و نقص هایی داریم که باید ویرایش و اصلاح کنیم  اما اینکه نتیجه را معیار قرار دهیم و بگوییم که روحانیت کوتاهی های عمده ای داشته است نتیجه گیری صحیحی نیست.

تبریزبیدار: آیا می توان در مقابل تاثیرات جهانی سازی بر فرهنگ پوشش زنان ایستادگی کرد؟

امامی: در این خصوص وظیفه ما، ایستادگی است. اما اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد؟ نتیجه گرایی نباید ذهن ما را به خود مشغول کند و ما را ناامید کند.  «لیس للانسان الا ما سعی» خداوند تلاش مارا می بیند. وظیفه ما تلاش است و بقیه چیزها برعهده اوست. نه می توانیم بگوییم حتما مساله حل خواهد شد و نه می توانیم بگوییم حل نمی شود.

تبریزبیدار:  چشم انداز حجاب و عفاف در آینده کشور چگونه خواهد بود؟

امامی: طبق آنچه که در احادیث آخرالزمانی مطرح است مشکلات جامعه کم نمی شود که هیچ بلکه زیاد هم می شود. امروزه کل دنیا به سوی انحراف و فساد و ظلم پیش می رود. دوری از ولی خدا چنین تبعاتی دارد. اما در چنین وضعیتی باید تلاش کنیم و وظیفه خود را باید انجام بدهیم و ناامید نشویم و کمک کننده به کسانی باشیم که حافظ ایمان محکم خود هستند. کسانی که زمینه ساز ظهور و یاری کننده حضرتش خواهند بود.

گشت ارشاد؛ آری یا نه؟

تبریزبیدار: کارکرد گشت ارشاد در ترویج فرهنگ حجاب و عفاف را چگونه ارزیابی می کنید؟

امامی: در مورد گشت ارشاد به نظر می آید  اصل قضیه صحیح است ولی بعضی رفتارهایی که بعضی از عزیزان انجام می دهند ممکن است غیر حرفه ای باشد و از حد خودشان پارا فراتر گذاشته باشند. بالاخره آنها هم انسان هستند و ممکن است تخلفاتی داشته باشند. باید روش صحیح را یاد بگیرند. درست و حرفه ای و در حیطه اختیارات خودشان عمل کنند. ولی اصل قضیه امری حتمی و لازم هست. چون صرفا با آموزش نمی توان این مسئله را حل کرد و در کنار آموزش برخورد هم باید باشد. همچنان که در مورد مسئله ای مثل اعتیاد صرفا به آموزش اکتفا نمی کنیم و معتقدیم در کنارش باید برخورد و الزامات لازم هم وجود داشته باشد.

انتهای پیام/