سرویس قفقاز و غرب آسیا تبریزبیدار / حمید قدسی آذر
ترکیه یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه است، کشوری با اقتصادی فعال و قشر متوسط شهری بزرگ و جامعهای تحصیلکرده، اما متأسفانه این روزها حکومت اردوغان هم در حوزه داخلی و هم در حوزه خارجی به دنبال دشمنتراشی است. دولت ترکیه در حوزه داخلی هم با شهروندان سکولار و چپگرای ترک و هم با کردها و هم با علویها وارد یک درگیری و سرکوب گسترده شده است، بهگونهای که در برخی از مناطق این کشور برای هفتهها حکومت نظامی اعلام میشود. اردوغان با گروگان گرفتن امنیت مردم ترکیه و ترساندن آنها و برهم زدن انتخابات و برگزاری دوباره آن در زیر سایه ترس و نگرانی مردم ترکیه، موفق شد تا کرسیهای لازم را برای ادامه حکومت خود به دست آورد. در حوزه خارجی نیز ترکیه با تمامی همسایگان خود وارد چالش شده است . اشتباهات بزرگ اردوغان موجب شده است که حتی در رویارویی این عضو ناتو با روسیه، کشورهای اروپایی نه تنها او را تنها بگذارند بلکه حتی ایالات متحده به عنوان رهبر ناتو به ترکیه هشدار بدهد تا مرزهایش را که به محل عبور و مرور داعش و دیگر تروریستها تبدیل شده است ، کنترل کند.
بعد از تحولات سوریه متأسفانه هیاهوهای اردوغان بیشتر شده است چون از یک طرف توازن منطقهای به نفع همسایه مهم خود (ایران) رقم خورد و از طرفی نتوانست با کمکهایی که به گروهک تروریستی داعش و النصره در سوریه میکرد به اهداف خود که همان سرنگونی بشار اسد بود برسد. از طرف دیگر همیشه هم ایران را متهم به ایجاد آشوب در منطقه کرده است. اما این مشاجرات به ایران ختم نشد وقتی دید توان رویارویی با ایران را ندارد و به همان صورت گذشته به مداخله در امور سوریه و عراق و کمک به تروریستها ادامه داد.
اما ماجرا به همینجا ختم نشد حدوداً دو هفته گذشته در مرز سوریه و ترکیه اتفاقی افتاد که نشان داد اردوغان نهتنها دچار غرور کاذب نیست بلکه واقعاً دچار جنون سیاسی هم شده است و آن هم وقتی بود که بمبافکن روسیه توسط نیروی هوایی ارتش ترکیه مورد حمله قرار گرفت و سقوط کرد و این اقدام حتی سرزنش کشورهای متحد ترکیه را به همراه داشت.
از زمانی که آنکارا این جت روسی را در شمال سوریه به بهانه نقض حریم هوایی ترکیه سرنگون کرد، قواعد بازی کاملاً به ضرر رجب طیب اردوغان تغییر یافته است. روسها بلافاصله سامانههای اس۴۰۰ را که یکی از پیشرفتهترین سامانههای ضدهوایی جهان محسوب میشود را در بندر لاذقیه مستقر کردند که بخش قابل توجهی از حریم هوایی منطقه از جمله پایگاه هوایی آکروتیری انگلیس در جزیره قبرس و پایگاه هوایی اینجرلیک ترکیه ، فلسطین، لبنان و اردن را پوشش میدهد.
با استقرار این سامانه نهتنها رؤیای اردوغان برای ایجاد منطقه حائل یا پروازممنوع در شمال سوریه از بین رفت بلکه این مسکو است که هماکنون بهصورت دوفاکتو منطقه پروازممنوع در سرتاسر سوریه علیه ترکیه ایجاد کرده است و روسها منتظر نزدیک شدن جنگندههای ترکیه به مرز سوریه هستند تا آنها را هدف قرار دهند، به همین دلیل از آن زمان تاکنون هیچ هواپیمای ترکیه به مرز سوریه نزدیک نشدهاند.
علاوه بر این روسیه تانکرهای نفتی و محمولههای مشکوک در مرز سوریه و ترکیه را هدف قرار میدهد، مسئلهای که باعث شده است سود اقتصادی ناشی از دلالی نفت بین داعش و ترکیه در خطر بیفتد.
اما شاید یکی از مهمترین واکنشهای روسیه به سقوط جنگنده خود تلاش برای نزدیکی بیشتر به گروهها کردی است. این گروههای کردی هم از حمایت آمریکا و هم از حمایت روسیه برخودار هستند اما ترکیه آنها را تروریست و شاخه سوری پ ک ک میداند. به نظر میرسد روسها تلاش میکنند به کردها برای تسط بر منطقهای ۶۰ مایلی (از جرابلس تا عزاز) که در امتداد مرزهای ترکیه و سوریه قرار دارد، کمک کنند که با واکنش تند اردوغان مواجه شده و تهدید کرده که بهصورت مستقیم اقدام خواهد کرد و تسلط کردها را بر این منطقه خط قرمز وی است. اما هماکنون روسیه برای ترکیه شرایطی را ترسیم کرده که بر اساس آن در هدف قرار دادن هر گونه ورود نظامی آنکارا به سوریه تردید نخواهد کرد، بنابراین بعید به نظر میرسد که در صورت جدی شدن تسلط کردها، آنکارا بتواند به صورت زمینی و یا هوایی اقدامی انجام دهد.
از سوی دیگر، روسیه بهصورت گستردهای گروههای شورشی تحت حمایت ترکیه را در شمال سوریه بهویژه در حومه لاذقیه هدف قرار داده است. این گروهها که عمدتاً از ترکمنهای سوری تشکیل یافتهاند تحت حمایت ترکیه قرار دارند و با حمایتهای مالی این کشور سازماندهی و تجهیز میشود. ریشهکن شدن این گروهها باعث خواهد شد که ابزارهای ترکیه برای داشتن نقشی در آینده سوریه بیش از پیش تضعیف شود.
رفتارهای اردوغان وضعیت بحرانی خاورمیانه را تنها به سمت بیثباتی و آشوب بیشتر پیش برده است. ترکیه در روزهای گذشته آشکارا نشان داده است که سرزنشهای غربیها و تحریمهای روسیه نمیتواند رفتارش را تغییر دهد و نمایشی از نزدیکی بیشتر با قطر و عربستان را نشان داد. دو کشور دیگری که در کنار ترکیه از مهمترین متهمان حمایت از داعش و جبهه النصره هستند.
اقدامات اخیر ترکیه درست زمانی رخ داد که پس از حوادث پاریس، اراده کشورهای جهان برای یافتن راه حلی سیاسی برای بحران سوریه، چشمانداز روشنتری را ارائه میکرد، اکنون اما اردوغان با مایه گذاشتن از اقتصاد و جایگاه ترکیه، میخواهد به هر قیمتی که شده حتی به جان خریدن بدنامی حمایت از داعش و تحریمهای روسیه و سرزنشهای غرب، به اجرای نقشهها و طرحهای خود برای سوریه و خاورمیانه بپردازد.
اما این پایان ماجرا نیست متأسفانه ترکیه در چند روز اخیر صدها نیروی نظامی کارآزموده خود به همراه تجهیزات سنگین نظامی را به بهانه آموزش نیروهای پیشمرگه کرد به موصل بدون اجازه مقامات عراق فرستاده است. این اقدام ترکیه نقض حاکمیت عراق است و این نیروها متأسفانه جایی مستقر شدهاند که تحت کنترل نیروهای تروریست داعش است. اردوغان از این اقدام سه هدف را در سه سطح دنبال میکند؛ در کوتاهمدت، تلاش میکند با حضور نظامی در اقلیم کردستان در آستانه عملیات آزادسازی موصل ، موقعیت بهتری را برای مدیریت داعش در اختیار بگیرد. در میانمدت حضور نظامی در عراق و افزایش پیوندها با بخشی از اپوزیسیون دولت مرکزی میتواند جایگزین ارتباط ضعیف میان بغداد و آنکارا شود. در طولانیمدت نیز ترکیه تلاش میکند نقشه تجزیه عراق را پیش ببرد. البته این اولین بار نیست که ترکیه مرزهای بینالمللی را نقض کرده و به خاک همسایگان خود تجاوز میکند. ترکیه بارها و بارها حریم هوایی عراق را به بهانه مقابله با “تروریستهای کرد” نقض کردهاند. چندی پیش هم داود اوغلو بدون آنکه با مقامات عراقی صحبتی کند و مجوزی بگیرد از آنکارا عازم اربیل شد و به دیدار بارزانی رفت، اقدامی که خشم دولت بغداد را پدید آورد.
