سرویس اجتماعی تبریزبیدار؛ بتول حیدری
سبک زندگی جدید در کنار همه ی تغییراتی که بر جا گذاشته مفهومی جدید از شادی و نشاط را با خود به ارمغان آورده است، بر خلاف قدیمی های ما که شادی و نشاطشان درتلاش وتکاپو برای ساختن آینده ای بهتر و کنار هم بودن تعریف می شد، جوانان امروز یا در چهارشنبه های آخر سال با روشن کردن آتش و ترقه شادی را جست وجو می کنند و یا در مهمانی ها و پارتی های شبانه. شادی های زود گذر وکم دوام که به مرور رنگ می بازند و جای خود را به افسردگی می دهند.
نمونه ای از این افسردگی ها، خودکش های صورت گرفته در گوشه وکنار شهرمان است که این تلنگر را به ما می زند که چرا نشاط وشادمانی و سرزندگی جای خود را به افسردگی و بی میلی به زندگی داده است. به نظر می رسد ما هنوز نتوانسته ایم شادی وشاد زیستن را در جامعه ی نهادینه کنیم ویاد نگرفته ایم چگونه شاد باشیم وشاد زندگی کنیم.
نشاط در طول تاریخ نقش اساسی در زندگی انسانی ایفاء کرده است. انسان ها تلاش می کنند که زندگی خویش را همراه با امیدواری و توأم با نشاط طی کرده و خود را در مسیری قرار دهند که نفع اساسی از زندگی خویش و بودن در این جهان ببرند.این در حالی است که شادابی و نشاط اجتماعی میان دعذغه های زندگی امروزی و روزمره گی ها گم شده و به فراموشی سپرده شده است.
ایجاد شادابی و نشاط فردی و اجتماعی افزون بر سلامت جسم و روان در افراد و جامعه، دستیابی به آرامش و رفاه و بازدهی بهتر و بیشتر را فراهم کرده و به دلیل ویژگی مسری بودن احساس نشاط و شادی، پیوند های فرد را با محیط و جامعه بیشتر می کند.
عدم وجود نشاط اجتماعی در میان جوانان، افسردگی و سرخوردگی را به همراه دارد. برای شاد بودن باید مولفه امید به زندگی را افزایش داد، چون امید به زندگی و شاد بودن باعث کاهش آسیبهای اجتماعی از جمله اعتیاد ، خودکشی و… میشود .
در جامعه خوشحال و خرسند، تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد، سالمتر است. بدون شک در چنین محیطی امنیت اجتماعی و فردی راحتتر به دست میآید. در محیط شاد، ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا میشود.
شاد بودن جامعه یکی از عوامل بسیار موثر در توسعهی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است و کاهش نابسامانیهای خانوادگی، طلاق، افزایش میزان میل و رغبت تحصیلی و دل به کار دادن و افزایش تولید میشود.
اهمیت نشاط و شادابی
احساس شادابی و نشاط در هر جامعه، گرایش و آمادگی شهروندان را برای خدمت و تلاش بیشتر در جهت دستیابی به رفاه و توسعه همه جانبه فراهم می کند.
از این چشم انداز نقش شادی و نشاط در زندگی افراد به اندازه ای است که «جان راسکین» به عنوان یک متفکر اجتماعی، بر این نکته تاکید می ورزد که « ثروتمندترین کشور، آن است که بیشترین افراد شاداب و شرافتمند را زیر بال خود داشته باشد.
شادابی و نشاط به شکل های گوناگون جسمی، روانی، فردی و اجتماعی مطرح بوده و از زمینه های رشد و بالندگی فرد و جامعه به شمار می رود؛ به طوری که بسیاری از اندیشمندان، شادابی و با نشاط زیستن را از اهداف و نیازهای پایه ای انسان دانسته و بر این باورند که انسان متعادل، خود و جامعه اش را در پرتو آن می سازد، از این رو همه به دنبال نشاط و شادابی هستند.
اما به طور کلی شادمانی و نشاط اجتماعی مفهومی است که در سال های گذشته بسیار به آن پرداخته شده است و پژوهشگران و کارشناسان علوم اجتماعی برای آن شاخص هایی خاص در نظر گرفته اند و بر این مبنا در جوامع و کشورهای گوناگون آن را اندازه گیری و بررسی می کنند.
دانشگاه کلمبیا هر ساله میزان شادی مردم کشورهای مختلف را اندازه گیری کرده و به رتبه بندی کشورها از نظر میزان شادی مردم آنها می پردازد.
بر پایه آمار منتشر شده ی سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۲خورشیدی) این دانشگاه از شادابی و نشاط اجتماعی، ایران در بین ۱۵۶ کشور جهان رتبه ۱۱۵ را دارد که به گفته کارشناسان نسبت به سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ سیر کاهنده ای داشته است.
بایسته های تحقق شادمانی در جامعه
نشاط و شادابی اجتماعی در هر جامعه ای در گرو دستیابی به پیش فرض هایی از جمله عدالت اجتماعی، احساس رضایت، امید به آینده و زندگی، برخورداری از رفاه و کاهش محرومیت نسبی و …است
تا زمانی که این پیش فرض ها هرچند به طور ناقص در جامعه فراهم نشود نمی توان شادابی و نشاط را چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی برای مردم یک جامعه به وجود آورد.
جایگاه شادی در اسلام
بر اساس آیات قرآنی و روایات؛ شادی یکی از ویژگی های بارز مؤمنان و بهشتیان است. پیامبر اسلام همواره تبسم بر لب داشتند و هیچگاه با صدای بلند و قهقه نخندیدند. نوع نگاه و طرز تلقی امروزی ما انسان ها از شادی به گونه ایست که آن را نوعی تخدیر کننده برای رهایی و فراموش کردن فشارها و استرس روزانه می دانیم. ولی از نظر اسلام اینچنین نیست شادی قلب تپنده زندگی است. امام رضا علیه السلام می فرمایند:”اوقات روز شما چند بخش می باشد بخشی برای تأمین معاش، بخشی برای معاشرت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیب هایتان واقف می سازند و…بخشی را هم به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از مسرت و شادی ساعات تفریح نیرو بگیرید و از این نیرو برای انجام وظائف استفاده کنید.
نشاط و خانواده
ازدواج می تواند موجب نشاط شود. مطالعات نشان داده است؛ افراد متاهل از افراد مجرد، جدا از هم و طلاق گرفته؛ با در نظر گرفتن سایر عوامل موقعیت شغلی، سلامتی و درآمدی، خوشحال ترند. فراوانی تعاملات اجتماعی با دوستان، خانواده و همسایگان مستقل از سن، جنس، وضعیت تأهل، سلامتی و بهداشت، تحصیلات، وضعیت اشتغال، مالکیت خانه، اندازه خانوار، تعداد فرزندان و سرانه درآمد واقعی خانوار در سال با رضایتمندی از زندگی، همبستگی بسیار بالایی دارند. افرادی که دوستان و آشنایان خود را بیشتر می بینند از رضایتمندی زندگی بیشتر و سرگرمی بیشتری برخوردارند.
نشاط اجتماعی محصول سبک زندگی انسانهاست.متأسفانه سبک زندگی ما از مدل اسلامی فاصله گرفته و این موجب افزایش توقعات و کاهش سازگاری با محیط در مردم شده است.توقعات و تجملگرایی از یک طرف و افزایش سن ازدواج از سوی دیگر به شدت در کاهش نشاط اجتماعی در جامعه تأثیر گذاشته است.
اگر از منظر دین مبین اسلام به مقولهی نشاط اجتماعی نگاه کنیم، میبینیم که بزرگترین نشاط در رضایت خداوند از بنده بوده و کاهش پایبندی به دین و معارف اسلامی یکی از عوامل مهم در کاهش نشاط اجتماعی است.
دکتر مریم امیر محمدی ،جامعه شناس در گفت وگو با تبریز بیدار در خصوص کاهش نشاط اجتماعی در جامعه اظهار داشت: تغییرات سبک زندگی، گسترش چشم و هم چشمی و دگرگونی توقعات از زندگی، از جمله ی عواملی است که سبب پایین آمدن نشاط در بین مردم جامعه ی ما شده است .
وی افزود: امروزه اکثریت مردم ما به دنبال شادی های پر هزینه و کم دوام هستند.
امیر محمدی با اشاره به آسیب های اجتماعی و نقش آن ها در کاهش نشاط و شادابی در بین مردم اظهار داشت: کاهش آسیبهای اجتماعی همچون طلاق، فقر، بیکاری و اعتیاد از جمله مواردی هستند که در افزایش شادمانی در جامعه نقش بسزایی دارند بنابراین لازم است مسوولان بسترهای لازم را برای محقق شدن این موضوع فراهم کنند.
این جامعه شناس ادامه داد: در کشورهایی که زمینه تفریح و نشاط و امکانات رفاهی برای مردم بیشتر فراهم است ما با کاهش آسیبهای اجتماعی مواجهایم.
وی خاطر نشان کرد: عدم امید به آینده و کسالت، موجب کنارهگیری فرد از اجتماع، افسردگی و انزوای اجتماعی میشود که این عوامل خود کاهش فعالیت و کارآیی را بهدنبال دارند، و سبب سرخوردگی و منفعل شدن افراد می شود که در این صورت باید انتظار پدیده هایی همچون خودکشی ها که صورت می گیرد را داشته باشیم.
این جامعهشناس در پایان اظهار داشت: متأسفانه در جامعه ما تئوریای برای شادی وجود ندارد، ما به مردم حد شادی پسندیده و معقول را نشان ندادهایم و مشخص نکردهایم مردم تا چه حد اجازه دارند شادی کنند، در حالیکه در دین ما به شادی و نشاط توجه شده است..
