سرویس فرهنگی تبریزبیدار؛مرتضی بزرگی
زیارت ساحتی قدسی و حقیقتی الهی است که میتواند علاوه بر تعالی فرد و رهنمون ساختن وی بسوی حقایق والا، در عر صه اجتماعی نیز نقش اساسی داشته باشد. امری که اهل بیت (س) باب ویژه ای درباره آن گشوده اند. چرا که تأثیر اساسی در مواجهه زیارت کننده با زیارت شونده وجود دارد. جالب تر اینکه ادامه این زیارتها بر طبیعت، سیرت و حتی صورت فرد موثر می افتد و او را نزدیک به ساحت زیارت شونده خواهد نمود. امر زیارت نه امری فردی که موضوعی اساساً اجتماعی است . زیارت حرم مطهر اهل بیت و نقش آفرینی آن بر رفتار اجتماعی گویای این موضوع است. امر زیارت، خود صاحب گفتمانی است که اشاعه آن در حوزه های دیگر اجتماعی نیز میتواند جریان ساز باشد.
این روزها شهر عزیزمان تبریز، خود را مهیای سال ۲۰۱۸ میکند. فرصتی برای ظهور مجدد تبریز تاریخ ساز. اما موضوعی که میتوان بعنوان یادآوری به آن اشاره کرد نوع مواجهه و آماده سازی تبریز برای استقبال از ۲۰۱۸ است.
اینکه قرار است شهر تبریز برای سال ۲۰۱۸ کدام گفتمان را به عینیت برسانداین اصل ماجراست و در واقع همان سنگ اول بنا.
تبریز با کدام نمای خود به استقبال میهمانان دیگر کشورها خواهد رفت؟ با کدام بنایش، با کدام فرهنگ و گفتمانش؟ این مهمترین سوالی است که پاسخ و مواجهه منطقی و صحیح با آن میتواند ۲۰۱۸ را برای تبریز و میهمانانش متفاوت و البته زیبا جلوه دهد.
در باب زیارت، مقدمه ای کوتاه نگاشته شد تا شاید گریزی به این موضوع درباره تبریز و نحوه رودررویی آن با ۲۰۱۸ داشت. تمدن تاریخی و شیعی تبریز با تمامی نمادهای قدیمی و جدید خود میتواند محور رفتار مدیران و متولیان شهرمان باشد. آنچه میتوان در آن با یقین سخن گفت فرهنگ تاریخ ساز تبریز است. این موضوع باید اصل ماجرای ۲۰۱۸ باشد نه تبریز با آب نماها و فضای سبز و خیابانهایش، چه اینکه دبی و استانبول و … هم آبنمایش و هم بناهایش با چراغانیِ مدرن غربی بسیار و بسیار جلوتر و خوش جلوه تر از تبریز ماست که دهها سال بعد هم توان رقابت با آن را نداریم و البته حقیقت این است که برای تبریز با فرهنگ شیعی خود نباید اهمیتی جز ابزار را داشته باشد.
اما سختی کار مدیران شهری اینجاست که چگونه میتوان این جریان نرم افزاری و فکری را به عینیت و جلوه گری رساند؟ توان مدیران شهری برای بروز و ظهور گفتمان شیعی در قالب ۲۰۱۸ در چه اندازه ای است؟ باید برای این آرمان اندیشه و برنامه ریزی کرد که مسافری وقتی به شهر تبریز قدم خواهد گذاشت برای ما بعنوان زائر تلقی میشود و نه توریسم و طبیعتاً زائر به قصد تغییر افکار خود به سمت زیارتگاه گام برمیدارد.
اگر چه شاید برای برخی ها این نوع نگاه، نگاهی ایدئولوژیکی باشد و در مقابل تلقی “تبدیل توریست به زائر” دست رد بر چنین تفکری بزند. اما حقیقت آن است که این موضوع را غربیها قرنهاست که در سرزمین خود جاری و ساری نموده اند. چه اینکه مسافر شرقی هنگام ورود به کشور اروپایی بشدت تحت تأثیر رفتار و گفتار و کردار مردمان آن قرار میگیرد و حتی هنگام بازگشت، فرهنگ غرب را بعنوان سوغات به کشورش می آورد. پس نباید به خاطر اتهام به تفکر ایدئولوژیکی و مخالفت عده ای ، در مقابل این نگاه موضوع مخالف گرفت.
آنچه برای ۲۰۱۸ بسیار مهم و راه گشاست فهم این موضوع برای مدیران شهرمان است که توریسم پس از ورود به تبریز آن را زیارتگاهی برای فهم فرهنگ و دین تبریزی ها بداند و نه انگاره ای (نقش ناتمام) صرفاً برای دیدن خیابانهای تمیزی که تکرارش و زیباتر از آن را در دیگر شهرهای دنیا دیده است باشد. اینکه از عنوان زیارت استفاده میشود بجهت بار معنایی و مفهوم تاریخی-شیعی این موضوع است که شدیداً موثر در تصمیم گیری ها خواهد بود.
تبریز باید زیارتگاهی شود برای تغییر دیدگاه و فرهنگ و حتی اعتقادات مهمانانش. چنانچه خیلی از توریستهایی که به زیارت حرم اهل بیت میروند با تغییر اعتقاد و گاهی با تشرف به دین اسلام از آن شهر خارج میشوند.
این نگاه آرمانی باید چراغ راهی برای ۲۰۱۸ ما باشد. البته به مرحله ظهور و عینیت رساندن چنین موضوعی طبیعتاً بسیار سخت تر از طرح این موضوع است. لذاست استفاده از خبرگان و جامعه شناسان دینی از سویی و مدیرانی با انگیزه ای فراوان از سوی دیگر جهت تکمیل و به سرانجام رساندن این ایده.
اگر چه برای رسیدن به این مقصود موانعی بزرگ وجود دارد. از جمله بحث حاشیه نشینی و اینکه تبریز با نزدیک به نیم میلیون حاشیه نشین چگونه به استقبال ۲۰۱۸ خواهد رفت؟
از سوی دیگر بسیاری از افتخاراتِ به ظهور رسیده تاریخ شیعی تبریز سالهاست که یا از بین رفته اند و یا به جهت بی مهری ها در زیر ساخت و سازهای بی محتوا و بی مفهوم امروزی مدفون شده اند. از ارک تاریخی و مسجد کبودش تا ربع رشیدی با آن شکوه و عظمتش. اما بهر حال باید با تمامی این نواقص به استقبال مهمانان رفت.
طراحی پروژه انتقال اعتقادات مردم به مهمانان (که قرنهاست غربی ها با تمام توان بر نهان مهمانان شرقی تزریق میکنند) هدف اصلی “تبریز ۲۰۱۸” است. کار کارشناسی بر روی انتقال مفاهیمی همچون اعتقاد به توحید با محوریت مساجد ، فرهنگ زنان آذری از نوع حجاب و پوشش تا مشارکتهای اجتماعی آنها، تأثیر پذیری و محوریت نهادهای علمی و دینی با مشارکت دانشگاه و حوزه از مهمترین ایده های مورد نظر است. روحیه ظلم ستیزی، غیرت و ملی گرایی با مردان و جوانان مبارز، علایق هنری مردم تبریز، سیاست ورزی و کشورداری در طول تاریخ و بسیاری از این چنین هایی که در ذهن همه جاری و ساری است باید به مرحله عینیت، و حسّ آن توسط مهمانان برسد. اگر چه سخت امـّا شدنی است.
با این حال برخی ها (حتی در سطح مدیران) بجهت سفر به کشورهای غربی و مشاهده آن تمدن با تمامی پیشرفتهایش تهی خالی کرده و طرح چنین موضوعاتی را برای کشورمان و تبریز عزیزمان خوابی تعبیر ناشدنی می پندارند. امّا حقیقت فراتر از چنین نگاههای سطحی است و خواه ناخواه موضوع گردشگری نه صرفاً امری تفریحی و برای گذران زندگی ، که حقیقتا ً زمینه ای جهت انتقال مفاهیم اعتقادی و فرهنگی و … است.
و آخر اینکه صرف طرح “زیات تمدّن ساز” برای “تبریز ۲۰۱۸″، میتواند مدیران و متولیان امر را به این سمت رهنمون سازد تا در چنین فضایی تعریفی فرهنگ ساز از “تبریز ۲۰۱۸” داشته باشند. از طرفی زیباسازی ظاهر شهر نیز خود، موضوع مهم و بدیهی است که متأسفانه در این مرحله هم توان رقابت با بسیاری از کشورها را نداریم. این زیبایی اعم از خیابان و فضای سبز و چراغانی و موزه ها و … باید ابزاری برای انتقال آن مفهوم والا باشد نه هدف اصلی.
مطمئنیم اگر با چنین رویکردی به استقبال مهمانان و یا همان “زائران تبریز ۲۰۱۸” برویم ، پیشنهاد کوفته تبریزی هم لذت سفر به تبریز را دوچندان خواهد کرد.
