سرویس شهری تبریزبیدار؛
همه ساله وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله تاثیرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی می گذارد و اغلب تلفات و آسیب های سنگینی بر ساکنان آنها وارد می سازد. البته دامنه آسیب پذیری این سکونتگاه ها در نتیجه تمرکز جمعیت و فعالیت های اقتصادی در نواحی نامناسب شهری و روستایی متفاوت است. به عبارت دیگر دامنه خسارتی که بلایی طبیعی به وجود می آورد تنها وابسته به قدرت ویرانگری آن نیست بلکه این امر به عوامل بسیاری وابسته است یکی از این عوامل، وضعیت زیرساخت هایی است که در معرض این بلایا قرار می گیرند.
ایران به لحاظ وضعیت جغرافیایی، شرایط آب وهوایی و ویژگی های ژئوپلتیک در زمره کشورهای بلاخیز دنیا به شمار می رود و در طول تاریخ شاهد حوادث و سوانح بسیاری بوده است. بنا بر گزارش های منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد، ایران به دلیل امکان وقوع ۳۱ حادثه طبیعی، غیر طبیعی و انسان ساخت در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا قرار دارد.
متاسفانه در کشور ما نیز همچون بسیاری از کشورهای در حال توسعه مشکلاتی نظیر تمرکز شدید جمعیت و سکونت در بافت های فرسوده و حاشیه نشین وجود دارد و اغلب وقوع یک حادثه کوچک طبیعی پیامدها و آسیب های شدیدی را به بار می آورد.
در این میان آذربایجانشرقی و شهر تبریز جزو یکی از مناطق حادثه خیز کشور است که بررسی وضعیت این شهر نشان می دهد توجه و رسیدگی به وضعیت این کهن شهر ضروری است. نگاهی به زمینلرزههای تاریخی تبریز و آبادی های مجاور آن نشان میدهد که این گستره بارها رخدادهای ویرانگری را متحمل شده است.
اگرچه زلزله مهم ترین بلای طبیعی است که تقریبا همه ایرانیان لرزش آن را زیر پای خود حس کرده اند اما در سال های گذشته کشور ایران از بلایای طبیعی دیگری مانند سیل نیز بی نصیب نبوده و خسارت های ناشی از آن موجب زیان های جانی و مالی بسیاری برای کشور شده است. در سالهایی اخیر علاوه بر زلزله، تغییرات اقلیمی باعث بروز سیلاب های شدیدی گشته و این سیلاب ها نیز خسارات سهمگینی به بار آورده است.استان آذربایجان شرقی نیز از این حوادث بی نصیب نمانده و متاسفانه هر ساله شاهد وقوع سیلاب های مخرب و مرگبار بوده است.
نمونه بارز این بارندگی ها، بارش سیل آسای روز جمعه گذشته و سال پیش است که باعث جاری شدن سیل در بیشتر شهرستانهای این استان شد بطوریکه این حادثه موجبات ویرانی و آسیب دیدن تعدادی از منازل شهروندان و خسارت دیدن زیر ساخت های شهری تبریز را فراهم آورد
همه می دانیم که وقوع بلای طبیعی امری اجتناب ناپذیر است اما حال این سوال مطرح می شود تا چه زمان شاهد خسارت های مالی و جانی این بلایا خواهیم بود؟ یا به تعبیر دیگر مسئولین چه زمان قادر به کنترل این بلایا و کاهش صدمات ناشی از آن خواهند بود؟
محمد حسین فرهنگی، رئیس مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی در این خصوص می گوید ارتباط تنگاتنگ شهرداری، اداره کل شهرسازی و سازمان مدیریت بحران به عنوان متولیان اصلی این موضوع، نقش مهمی در پیش بینی وضعیت زیرساخت های شهری برای مقابله با مخاطرات طبیعی دارندولی با این حال رعایت نکات ایمنی، استاندارها و دستورالعمل های لازم در زیرساخت ها و ساخت و سازهای شهری برای کاهش خسارات ناشی از بلایا ضروری است بنابر این قطعا با رعایت این استانداردها، میزان خسارات ناشی از این بلایا تا حد بالایی کاهش خواهد یافت.
محمدصادق پورمهدی، معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز بر ضرورت اصلاح زیرساخت ها تاکید دارد و در عین حال معتقد است باید نظارت بر ساخت و سازها تشدید شود.
به گفته پورمهدی، در گذشته عدم نظارت مناسب باعث توسعه بافت های حاشیه نشین شهری و ساخت و سازهای غیراستاندارد در روستاها و حاشیه شهرها گشته، که باید در این راستا اقدامات جدی صورت گیرد تا در آینده شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.
رحیم شهرتی فر، فرماندار تبریز نیز ضمن انتقاد از زیرساخت های غیر استاندارد، بافت های فرسوده و حاشیه نشین در سطح شهر تبریز، دلیل این امر را فقر و عدم تمکن مالی برخی شهروندان می داند و می گوید: مشکلات اقتصادی باعث ساخت واحدهای ساختمانی غیر مستحکم و در مسیر های خطرناک مثل بستر رودخانه ها شده و در نهایت همین بافت های فرسوده و غیر مجاز در مواقع بروز این گونه حوادث مشکل زا می شوند.
فرماندار تبریز تاکید دارد: دغدغه مسئولین شهری باید حل مشکل بافت های فرسوده و مقابله با ساخت و سازهای غیر مجاز باشد. خانه هایی که بدون نظارت و در کوچه های تنگ و معبرهای خطر آفرین ساخته می شوند. در حوزه شهر تبریز و دیگر دستگاه های مسئول باید اقدامات لازم را انجام دهند.
ایرج شهین باهر، رئیس کمیسیون عمران و توسعه شهری شورای شهر تبریز، نیز در این ارتباط می گوید: بخش اعظمی از مشکلات زیر ساختی و اجتماعی موجود در جامعه ناشی از عدم اجرای دقیق ضوابط شهرسازی است.
وی همچنین با انتقاد از تغییر کاربری های صورت گرفته توسط شهرداری ها می افزاید: شهرداری ها به دلیل عدم وجود درآمدهای پایدار شهری و به منظور کسب درآمد بیشتر، ضوابط فروشی کرده و کاربری های عمومی را به تجاری تبدیل می کنند و این موضوع ناشی عدم حضور متخصصین امر شهرسازی در این حوزه است.
باتوجـه بـه صحبت های مسئولین امرو رشـد جمعیت و شهرنشینی در سالهای آتی ، توجه به رعایت مسائل ایمنی در حوزه شهرسازی و نوسازی بافت های فرسوده و خطرناک به عنوان یک پارامتر اثرگذار و تعیین کننده دربرنامه ریزی شهری ضروری است. نکته اینجاست که کاهش آسیب پذیری شهر در برابرسوانح طبیعی تنها ازطریق تمهیدات ساختمانی مقدور نخواهد بود و توجه به ایمنی شهر در برنامه ریزی شهری و ساخت و ساز های بزرگ عمرانی هم می بایست مدنظر قرارگیرد. هر چند امروز خبر انتقال ۳ هزار خانوار در بافت فرسوده تبریز شنیده می شود اما این حجم فعالیت در برابر جمعیت نیم میلیون نفری بسیار ناچیز به شمار می رود. علاوه بر این واقعیتی که در سیل های اخیر تبریز مشاهده شده؛ غیر اصولی بودن برخی زیر ساخت هایی است که در سالهای اخیر ساخته شده اند.
بنابراین از سخنان مسئولین مربوطه در می یابیم که آنها خود نیز متوجه وضعیت نامناسب زیرساخت ها و ساخت و سازهای شهری هستند، جای تاسف اینجاست با وجود انتقاد مسئولین، تذکرات در حد حرف باقیمانده و هیچ اقدام و عملی در راستای مقاوم سازی و بهسازی زیرساخت های شهری به صورت گسترده انجام نگرفته است، تا آنجا که شاهد هستیم همچنان تبریز با معضل زیرساخت های ناکارآمد روبرو است . به عنوان نمونه تصاویر زیرگذر و روگذرهای آب گرفته یکی از طنزهای تلخ تبریز است که این روزها در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود.
در نهایت اتفاقات اخیر در عین تلخ بودن، می تواند درس عبرتی برای مسئولین و مردم باشد تا علاج کار قبل از واقعه صورت گیرد تا در آینده شاهد چنین حوادث وحشتناکی نباشیم.
