سرویس سیاسی تبریز بیدار / اگرچه ابتدای سال ۱۳۵۷ مصادف با چهلم شهدای واقعه ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز بود و در شهرهای مختلف برنامههای گوناگونی برگزار شد.
تبریزبیدار اسناد آمریکاییها در مورد رویدادهای انقلابی شهر تبریز را برگرفته از کتاب «اسناد لانه جاسوسی آمریکا» نشر «مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی» مورد بررسی قرار داده است.
اولین رویداد انقلابی تبریز در اسناد آمریکایی ها به ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۷ برمیگردد. آمریکاییها مینویسند: «هیئت مستشاری نظامی گزارشاتی مبنی بر تظاهراتی که دیروز در تبریز انجام شد، دریافت داشته است.»
افزایش تحرکات انقلابی موجب شد که در ۱۵ شهریور حکومت نظامی در ۱۲ شهر اعلام شود که تبریز نیز یکی از آن شهرها بود.
برخورد مسلحانه یونیفرم پوش ها و گشتی ها در چهارراه شمس تبریزی
حادثه مشکوکی در ۲۴ شهریور در تبریز رخ میدهد که به نظر میرسد آمریکاییها اطلاع چندانی در مورد آن ندارند و فقط فرضیهها را مطرح میکنند. در اسناد آمده است: «برخورد مسلحانه در تبریز به تاریخ ۱۵ سپتامبر بین یک گروه تروریستی ملبس به یونیفورم نظامی… و گروه گشتی در نزدیکی چهارراه شمس تبریزی ]رخ داد[…. در نتیجه شش سرباز، یک غیرنظامی و دو تروریست کشته شده و هفت نفر نیز زخمی شدهاند. پیشبینی میشود که از روز ۱۶ سپتامبر شایعاتی شروع شود مبنی بر اینکه درگیری کار دو گروه گشتی بوده و به نظر ما هم شایعات مربوط به این مورد نمیتواند بیاساس باشد.»
اعتصاب دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان
با شروع سال تحصیلی دانشجویان دانشگاهها به حرکت انقلابی مردم میپیوندند، آمریکاییها در ۱۵ مهرماه مینویسند: «۹ هزار نفر از دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان در تبریز اعتصاب کردند» که جمعیت زیادی بود.
اعتصاب سراسری به مناسبت چهلم واقعه ۱۷ شهریور بسیاری از شهرهای ایران از جمله تبریز را در بر میگیرد. آمریکاییها مینویسند: «بسته شدن مغازهها در تمام مدت روز افزایش یافت و عاقبت تمامی آنها به جز نانواییها و سبزی فروشیها و فروشگاههای مواد غذایی بسته شدند.»
یکی از فعالیتهای انقلابی اعتصاب زندانیان بود. در اواخر مهرماه زندانیان تبریز به اعتصاب سراسری زندانیان میپیوندند.
حراست از کنسولگری آمریکا با گاز اشک آور
آمریکاییها در مورد تظاهرات وسیع تبریز که همزمان با روی کار آمدن دولت ازهاری است مینویسند: «کنسولگری تبریز گزارش میکند… تظاهرات… توسط گاز اشکآور و بدون تیراندازی متفرق گردید… این کنسولگری همچنین وجود تظاهرات بزرگی را در نزدیکی کنسولگری گزارش کرد. برای دومینبار در سال جاری توسط پلیس به کنسول تبریز هشدار داده شد که از کنسولگری خارج نشود، اما تظاهرکنندگان به ساختمان کنسولگری دست پیدا نکردند.»
مصادف شدن آذرماه با محرم حسینی، نویدبخش شور و حالی متفاوت در فعالیتهای انقلابی بود. همزمان با آغاز محرم آمریکاییها شرایط تبریز را اینگونه توصیف میکنند: «کنسول تبریز گزارش میدهد که همه مغازهها بسته و… یک کارخانه… در اعتصاب است…»
آنها در گزارش دیگری اوضاع شهرهای بزرگ را در نیمه اول ماه محرم وخیم توصیف میکنند، اما همچنان اصرار دارند که وضعیت ظاهری را در نظر بگیرند و تبریز را آرام و تعطیل گزارش کنند.
حکومت نظامی با تیراندازی شبانه
نیمه دوم محرم و نیمه آذرماه، تبریز با التهاباتی همراه است: «از تبریز گزارشاتی در مورد وقوع تیراندازیهای بالنسبه سنگین… رسیده است.»
آمریکاییها در گزارش دیگری مینویسند: «تیراندازیهای پراکندهای… در نزدیکی بازار تبریز گزارش شده است… مقررات منع عبور و مرور در تبریز… از ساعت ۱۱ شب به ۹ شب تقلیل یافته است.»
آمریکاییها همچنین از دستگیری تعدادی از مردم در ساعات جدید برقراری مقررات منع عبور و مرور خبر میدهند.
آمریکاییها در توصیف راهپیمایی تاسوعای حسینی تبریز مینویسند: «کنسولهای ما در شیراز، اصفهان و تبریز گزارش میدهند که راهپیماییهای سازمان یافته و آرامی در این شهرها مشابه تهران به وقوع پیوسته و هیچگونه درگیری و خشونتی نبوده است.»
عاشورای ضدآمریکایی برای پایین کشیدن پرچم کنسولگری
توصیف آنها از تظاهرات آرام عاشورای حسینی نیز اینگونه است: «در تبریز راهپیمایان از مقابل کنسولگری ما که با درخواست پایین آوردن پرچم موافقت شده بود، عبور نمودند ولی هیچگونه خشونتی رخ نداد.»
آمریکاییها در چند سند به توصیف راهپیماییهای تاسوعا و عاشورای حسینی میپردازند: «در تبریز جمعیتی که مترینکو، کنسول ما ۷۰ تا ۸۰ هزار نفر تخمین میزند اواخر صبح… از جلو کنسولگری ما در آنجا عبور کردند و هر دسته مدت کوتاهی برای سر دادن شعارهای ضدآمریکایی و دیگر شعارها توقف میکردند ولی مجدداً به حرکت ادامه میدادند، تلاشهایی در جهت پایین آوردن تابلوی رسمی کنسولگری صورت گرفت ولی رهبران تظاهرکنندگان آنان را کاملاً تحتکنترل داشتند. پیشنهاد مقامات حکومت نظامی مبنی بر خروج مترینکو از کنسولگری با هلیکوپتر، مؤدبانه رد شد و پس از انجام مراسم در قبرستان، به هنگام برگشت جمعیت تقریباً مشکلی وجود نداشت. کنسول گزارشی حاکی از وجود درگیری میان مأمورین امنیتی و تظاهرکنندگان دریافت نکرده است، تکرار میکنم دریافت نکرده است…»
طنین شعار «مرگ بر امپریالیسم» جلوی چشم آمریکایی ها
کنسول تبریز گزارش میدهد که در حدود صد هزار نفر از راهپیمایان از پشت کنسولگری عبور نمودند ولی در آنجا مدتی توقف نمودند تا روی دیوارهای کنسولگری شعارهای «مرگ بر امپریالیسم» و… نظایر آنها را بنویسند.»
بعد از راهپیماییهای آرام تاسوعا و عاشورای حسینی، برخی طرفداران حکومت پهلوی سعی کردند تظاهراتهایی برگزار کنند که به درگیریهایی منجر شد. آمریکاییها در مورد درگیریهای تبریز مینویسند: «از تبریز گزارش میشود که درگیری بین نیروهای مخالفین و موافقین شاه باعث بسته شدن دو خیابان گردید.»
دست کاری هواپیمای نیروی هوایی شاهنشاهی
آمریکاییها در سند دیگری به همین درگیریها و برخی به تعبیر خودشان خرابکاریها اشاره میکنند: «وخیمترین حادثه که خرابکاری دیگری در هواپیمای نیروی هوایی شاهنشاهی بود، در تبریز اتفاق افتاد. موتور دو هواپیما هنگام برخاستن از زمین دچار آسیبدیدگی شد. تحقیقات نشان داد که از قرار معلوم دو میله کوچک فلزی طوری قرار داده شده بود که آسیب مذکور را به وجود آورد.»
سرپیچی سربازان از دستور فرماندهان
آمریکاییها در گزارش مفصلی به توصیف وضعیت شهرهای ایران میپردازند. در این گزارش که مربوط به ۲۸ آذر است، راجع به شهر تبریز آمده است: «مشکل است که بتوان موقعیت تبریز را در این مقطع زمانی از تهران ارزیابی نمود. طی چهار ساعت گذشته دفتر وابسته دفاعی گزارشات ذیل را دریافت داشته است:
الف) خبرگزاری بیبیسی گزارش میدهد که طی تظاهرات دیروز تبریز چنین ادعا میشود که سربازان از دستور فرماندهان سرپیچی کردهاند.
ب) منبع ۰۰۰۸ … گزارش داد:… تظاهرات… در مرکز شهر تبریز از ساعت ۱۲ تا ۷ و ۳۰ دقیقه شب ادامه داشت. صدای گلولهای هم به گوش نرسید. منبع اظهار میدارد که دو نفر از ژاندارمری، یک استوار ارتش و «تعدادی» از غیرنظامیان احتمالاً کشته شدهاند. دومین تظاهرات در مرکز شهر در ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه به وقت محلی… در حال شکلگیری بود و هلیکوپترها بر فراز آن پرواز میکردند.
ج) یک منبع فرعی ۰۰۰۸ که با مجریان حکومت نظامی در تبریز صحبت کرده بود… فاش ساخت: تجمعاتی که امروز صبح در مرکز تبریز تشکیل شده بود در هم شکسته شد…»
آمریکاییها در سند دیگری میگویند که سایه وقایع ۲۷ آذر تبریز همچنان بر تمامی امور گسترده شده است و در مورد آن مینویسند: «حادثه روز ۱۸ دسامبر در تبریز هنوز سایه خود را بر تمامی امور گسترانده است. بیبیسی همچنان به این خبر که شورشی در بین سربازانی که جهت فرونشاندن تظاهرات فراخوانده شده بودند رخ داده است، تکیه میکند. منابع مطبوعاتی که ارتباطات بیشمار موثقی دارند دیروز به مأمور سفارت گفتند که یک یا دو شرکت سر به شورش برداشتهاند… ما به تحقیقات ادامه خواهیم داد.»
کنسول آمریکا در تبریز، در اول دیماه گزارش بسیار مفصلی در مورد وقایع روزهای آخر آذرماه تبریز برای کاردار آمریکا میفرستد. در این گزارش آمده است: «چند روز پیش، تظاهراتی در تبریز برپا گردید که توجه زیادی را به خود جلب نمود زیرا دربرگیرنده گزارشاتی بود دال بر اینکه گروهی از سربازان محلی شورش کرده و یا حداقل عدهای از آنها فرار کردهاند. توصیفات مختلف از این واقعه ]وجود داشت.»
یک قدم تا فتح لانه آمریکایی ها
دیماه تبریز نیز دستخوش حوادث متعددی بود. در اولین آنها آمریکاییها در مورد ۴ دی مینویسند: «در مرکز شهر تبریز تظاهرات بزرگی برپا شد. درباره مجروحان یا خسارات گزارشی در دست نیست.»
تحلیل آمریکاییها از برخی وقایع دی و بهمن ۱۳۵۷ این است که به نقطه مرکزی نارضایتی مردم تبدیل شدهاند. آنها در سندی مینویسند: «گروه بسیاری از تظاهرکنندگان در تبریز به کنسولگری ما حمله کرده و برای دست یافتن به محوطه داخلی کنسولگری در ورودی را بهطور کامل ویران کردند.»
انتهای پیام/
