سرویس فرهنگی تبریزبیدار/ نوع عزاداری ها به فراخور سنت هر استان و شهر مسئله ای است که معمولا در ماه محرم با آن مواجه می شویم، به طوری که امام راحل در این رابطه می فرمایند که باید عزاداری ها سنتی برگزار شود. این که گفته می شود سنتی یعنی هر شهر و منطقه برحسب عرف و فرهنگ خودش عزاداری کند و همان فرهنگ عزاداری منطقه خود را هم ترویج دهد.
تبریز و آذربایجان از دیرباز، در ایام محرم و صفر شاهد مراسم و آئین های متنوع و پرشور عزاداری می باشد. سوگواری و بزرگداشت یاد شهدای کربلا از چند روز قبل از محرم، آغاز و در تاسوعا و عاشورا به اوج خود می رسد.
از قدیم الایام آئین های مختلفی برای برای پیشواز از محرم وجود داشته که یکی از آنها طشت گذاری است. تاریخچه طشت گذاری را برخی ها منتسب به زنجان و عده ای هم مربوط به اردبیل می دانند که البته اردبیل محتمل تر است که نشان مظلومیت شهدای کربلاست.
در تبریز، سنت طشت گذاری نبوده اما به جای آن با عَلم بندی و یا اعلان عزا به پیشواز محرم می رفتند و با این مراسمات هیئات هم آمادگی خود را اعلام می کردند و هم اینکه مردم هم اگر امر خیری داشتند تا محرم به جایی می رساندند.
شاخسی یا همان شاه حسین گویان سنت عزاداری رایج در تبریز بوده و هست و به نوعی یک پدیده و حرکت اجتماعی محسوب می شود. دسته های عزارداری شاه حسین ـ وای حسین (شاخسی ـ واخسی)، از چند روز مانده به ماه محرم، شب ها در حسینیه ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان گشته و مرثیهها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یاران ایشان، سر می دهند. اوج این مراسم در ظهر عاشورا و پس از اتمام تعزیه خوانی ظهر عاشورا می باشد، که عزاداران دسته، «شاخسی، واخسی» گویان (شاهحسین، وای حسین) پس از طی نمودن مسیری طولانی، نهایتاَ،خود را به خیمه های به آتش کشیده شده رسانیده و به سوگ واقعه می نشینند.
یکی از ویژگیهای منحصر به فرد در آیین شاهحسین گویان، احترام به بزرگان و سادات است. در دستههای عزاداری آذربایجانیها و به ویژه در رژه شاخسی، سادات و بعد پیرغلامان در اول صف قرار میگیرند و شاید این موضوع در دستهجات دیگر خیلی رعایت نمیشود.
این آیین در تبریز قدمت زیادی دارد. در میان پایهگذاران اصلی شاخسی در تبریز میتوان نام حاج ناظم را آورد که وقتی به عراق سفر میکند، دسته طویریج را میبیند و در تبریز پیاده میکند. حاج رضا عرب نیز از چهرههای نامدار این آیین است. قرهآقاج تبریز یکی از دستههای با سابقه را دارد که از نظم و نظام منحصر به فردی برخوردار است.
در برخی متون آمده که اصل شاه حسین گویان سبقه تاریخی دارد طوری که عده ای از تاریخ شناسان درباره سبقه تاریخی شاخسی چنین نوشته اند: «شب عاشورا زمانی که حضرت زینب(س) و امام حسین(ع) خلوت کرده بودند و حضرت زینب(س) از تردیدش در مورد یاران امام سخن می گفت، جناب نافع این گفت و گو ها را شنید. نافع نزد حبیب ابن مظاهر سخنان حضرت زینب(س) را بازگو کرد. در این شرایط جناب حبیب لشکریان را جمع کرد و رژه حماسی شب عاشورا را تدارک دید تا اعلام کند استوار کنار امامشان ایستاده اند. به نوعی می توان گفت تاریخچه شاخسی به شب عاشورا بر می گردد.»
قدیم که خبری از بلندگو در هیأتها نبود و صدای مداح به گوش همه نمیرسید، عزاداران به شعار و رجزخوانی حماسی میپرداختند. یکی از معروفترین شعارهای این آیین نیز «هانکی گروهین بله مولاسی وار، شیعهلرین حضرت عباسی وار» کدامین گروهی همچنین مولایی دارند/ شیعیان، حضرت عباس دارند. از سه دهه اخیر بود که با آمدن تجهیزات صوتی، نوحهخوانی به این آیین اضافه شد. تاکنون تغییرات زیادی در شاخسی ایجاد شده اما هیچگاه این آیین به بیراهه نرفته است.
بدین ترتیب سبک عزاداری شاخسی را تبعیت از همان رژه حماسی و مشق رزمی که شب عاشورا در کربلا راه افتاد عنوان می کنند و اعلامی برای جان برکفی در راه امام حسین(ع) است. البته برخی مباحث به عزاداری سنتی شاخسی اضافه شده که مورد تایید علمای دین نیست و باید مراقبت شود تا مانع بدعت گذاری در عزاداری ها شود و همچنین به این نکته هم باید توجه داشت که زمان و مکان و طبل و سیستمی هم که برای دستجات عزاداری استفاده می شود طوری مدیریت شود که مزاحمتی برای مردم ایجاد نکند.
عده ای تاکید بر عزاداری داخل حسینیه و مسجد دارند اما برخی کارشناسان دینی معتقدند دسته جات خیابانی و شاخسی ها فرصت خوبی است تا فرهنگ عاشورا در جامعه ترویج شود که البته با غنی سازی دسته جات و محتوا دهی مناسب از دل همین شاخسی ها می توان پیام قیام امام حسین(ع) را به گوش مردم رساند به شرطی که در مورد مزاحمت برای مردم مدیریت لازم صورت گیرد.
به تعبیر برخی کارشناسان دینی این شاخسی ها اذان محرم هستند. همان طور که اذان گفته می شود تا مردم بفهمند وقت نماز است، شاخسی ها هم زمان محرم و شعائر حسینی را گوشزد می کنند. هرچند هیئات حسینی و سفره های احسان در مساجد و حسینیه ها برپا هستند اما شاخسی حال و هوای خاصی به شهر در محرم می دهد.
انتهای پیام/
