سرویس فرهنگی و اجتماعی تبریزبیدار؛ بتول حیدری
پدیده چشم و هم چشمی از جمله نابهنجاری هایی است که در میان مردم و به خصوص زنان به شکل گسترده وجود دارد و هر زنی دست کم در موردی یا زمانی گرفتار این نابهنجاری اجتماعی شده است.
از مولفه های اساسی آن می توان به تظاهر، رقابت، احساس خودکم بینی و ارضای آن به اشکال مادی و ظاهری اشاره کرد. این افراد می کوشند چیزهایی را تهیه کنند و نمایش دهند که در چشم دیگران بسیار زیبا باشد. آنها فکر می کنند به این ترتیب می توانند برتری خود را به رخ دیگران بکشند.این پدیده یکی از مهم ترین عواملی است که زندگی مشترک را به تنش، سردی و ناسازگاری می کشاند.
اگر چشم و هم چشمی در خانواده ای وجود داشته باشد ، کودکان این خانواده ها نیز دچار مشکلات ویژه ای می شوند.چشم و هم چشمی، موجب تنش، بی قراری، نارضایتی، اضطراب، افسردگی و فساد اخلاقی در کودک و نوجوان می شود. در این خانواده ها کودک ، هدف اصلی زندگی را امکانات مادی می داند و برای کسب امکانات مادی متوسل به روش های غیراخلاقی و بزهکاری نیز می شود.
از آنجا که کودکان رفتار پدر و مادر را ملاک اعمال خود قرار می دهند، پدر و مادری که دچار چشم و هم چشمی و حسادت باشند، نمی توانند به کودک بیاموزند که قدرت واقعی در دوست داشتن دیگران و از خود گذشتگی است، بلکه کودک از روی رفتار پدر و مادر به این نتیجه می رسد که ظاهر و ثروت است که ملاک برتری افراد است.
وقتی در یک جامعه ارزش ها تغییر پیدا کنند و داشته های مادی جای ارزش های معنوی را می گیرند. افراد برای به دست آوردن جایگاه اجتماعی می کوشند خود را به ابزار روز مجهز سازند، آنها می پندارند که داشتن این ابزار موجب می شود سریعتر پیشرفت کنند و بیشتر دیده شوند. اگر رسانه های صوتی، تصویری و نوشتاری جامعه مفاهیم عمیقتر و ارزشمندتری را مورد توجه قرار دهند، مخاطبان نیز به همان اندازه می کوشند به لایه های عمیق تری از زندگی توجه کنند اما وقتی همه چیز در سطح باقی می ماند نباید توقع داشت که فرزندان ما بازیچه این داستان نشوند. به تبلیغات تلویزیونی نگاه کنید و ببینید آیا مروج چشم و هم چشمی نیستند؟
کار تا جراحی هم ادامه پیدا می کند
روزانه اخبار زیادی مربوط به جراحی بینی در رسانه ها چاپ می شود. از افزایش درخواست کنندگان جراحی بینی و تمایل جوانان زیر ۱۸ سال به این جراحی گرفته تا در اختیار داشتن رتبه اول جراحی بینی در جهان توسط ایرانی ها تا اخباری در مورد عوارض و تبعات بسیار شدید انجام جراحی بینی توسط افراد غیرمتخصص و ضرر و زیان مالی که به بیماران وارد می شود.
واقعیت این است که طی یک دهه اخیر تمایل به انجام جراحی های زیبایی به ویژه بینی در ایران شدت گرفته به نحوی که سال هاست کارشناسان در این باره هشدار می دهند. اکثر کارشناسان مرتبط با این حوزه اذعان دارند که علت اصلی افزایش تعداد درخواست کنندگان جراحی بینی در ایران چشم و هم چشمی و رواج مدگرایی و شاخص بودن بینی و صورت به علت نوع پوشش در بین افراد جامعه است.
بیمارانی که نقصی در بینی خود ندارند، برای به اصطلاح عقب نیفتادن از قافله خود را به تیغ جراح می سپارند.
چه لگدهایی که به بخت می زنند
تحقیقات نشان می دهد که افزایش بی رویه هزینه های زندگی یکی از اصلی ترین عوامل کاهش تمایل جوانان در آستانه ازدواج محسوب می شود. چشم و همچشمی ها در برگزاری مراسم، خریدهای اولیه ازدواج از قبیل زیور آلات، تزئین سفره عقد، تعیین مهریه سنگین، خرید لباسهای گران قیمت و مسائل حاشیه ای بسیار پر هزینه مانند فیلمبرداری و عکاسی و… یا حتی پذیرایی های گرانقیمت از میهمانان از جمله مواردی است که باعث می شود هزینه های ازدواج سر به فلک بکشد.
از سوی دیگر فشار بر خانواده عروس توسط دختر برای تهیه جهیزیه بسیار سنگین و گران بودن هزینه تامین مسکن علاوه بر تمام مشکلات گفته شده باعث کاهش آمار ازدواج و بالا رفتن آسیب های رفتاری و اجتماعی در جامعه می شود.
الهام مهد خواه روان شناس در گفت وگو با تبریز بیدار گفت: چشم و هم چشمی به این معناست که فرد به بلوغ فکری کامل نرسیده است. در واقع چنین فردی ضعف درونی خود را با ظواهر بیرونی جبران می کند، اما در نهایت هیچ گاه راضی نمی شود.
وی ادامه داد: این پدیده گرچه بین همه افراد جامعه مشاهده می شود ولی در میان زنان خانه دار که مشغله فکری کمتری دارند، شیوع بیشتری دارد. این قبیل خانم ها، کمال خود را در وسایل و اشیای اطرافشان می بینند و تصور می کنند هر چه وسایل زندگی آنها شیک تر و گران قیمت تر باشد بیشتر مورد احترام و اکرام واقع می شوند.
این روان شناس یکی از دلایل وقوع این پدیده را نوعی نیاز به جلب توجه و تایید شدن از سوی افراد دیگر دانست و گفت: چشم و هم چشمی ارتباط مستقیم با میزان پذیرفته شدن افراد از سوی خود آنها دارد بدین مفهوم که هرچه افراد وضعیت ظاهری، توانایی های فردی و مالی خود را همان گونه که هست، قبول داشته باشند کمتر به چشم و هم چشمی با اطرافیان خود مبادرت می ورزند.
وی خاطر نشان کرد: کمبود اعتماد به نفس نیز یکی دیگر از فاکتورهایی است که می تواند در افزایش چشم و هم چشمی افراد تاثیر بسزایی داشته باشد.
این روانشناس در ادامه افزود: یکی دیگر از دلایلی که موجب می شود چشم و هم چشمی در جامعه و در بین افراد شیوع پیدا کند تسلط روحیه رقابت ناسالم در جامعه است، یعنی افرادی که از حیث امکانات مادی و معنوی دچار کمبود هستند، بدون در نظر گرفتن اوضاع اقتصادی و خانوادگی خود به دنبال نیازهای غیرواقعی می روند و با اعتقاد بر این که اگر فلان مقام یا موقعیت را داشته باشم در جامعه مقبولیت بیشتری خواهم داشت، مرتبا دست به تغییرات می زنند و در این میان رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون و فیلم های سینمایی نیز به این پدیده بیشتر دامن می زنند تا جایی که چشم و هم چشمی و تقلید از لباس شروع می شود و به تدریج در تمام زمینه ها از قبیل مجالس میهمانی، معاشرت ها و رفت و آمدها حتی در انتخاب مسکن و وسایل زندگی تاثیر می گذارد.
مشکلات چشم و همچشمی
نداشتن رضایت و گرفتاردر دام افسردگی
نداشتن آرامش
بدهکاری و نرسیدن به اهداف
از بین بردن روابط خوب
گم کردن وجود خود
پیامد های چشم و هم چشمی
حسرت
فردی که همواره چشم به زرق و برق زندگی دیگران می دوزد، از حالت استغنا و بی نیازی دور می شود و همیشه حالت نیاز و کمبود را در خود زنده نگه می دارد. روشن است که احساس کمبود، فرد را به زندگی موجود خویش بی علاقه می کند و بدون توجه به ویژگی های مثبت همسر و زندگی خود، همواره حسرت زندگی دیگران را می خورد. این حسرت هم خود فرد و هم زندگی مشترک را دچار تزلزل می سازد. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره این پیامد فرموده اند:
من اتبع بصره ما فی ایدی الناس کثر همّه و لم یشف غیظه؛ (۱۷) هر کس به آنچه در دست مردم است چشم بدوزد، اندوهش فراوان شود و سوز دلش درمان نپذیرد.
سلب آسایش
فردی که بهره های مادّی زندگی دیگران را الگوی خود قرار می دهد، پس از احساس نیاز و کمبود، درصدد جبران آن بر می آید. در این مسیر هم خود را به زحمت و سختی می اندازد و هم باعث می شود که همسرش به تلاش فوق طاقت دست زند و از راه حلال یا حرام مقصود همسر خود را تأمین کند. این امر علاوه بر سلب آرامش همسران، آن ها را وادار می سازد که به هر صورت ممکن خواسته خود را تحقق بخشند و به فساد انگیز بود آن نیندیشند.
اعتیاد، طلاق، فقر و اختلافات خانوادگی ازدیگر نتایج همین رفتار غلط است، گیر و دارهای ناشی از چشم و هم چشمی گاهی شکافهای بزرگی را در خانواده پدید میآورد؛ رقابت ناسالم مالی در بین افراد بدون در نظر گرفتن شرایط مالی خانواده انزوای فردی را به دنبال دارد و یکی از عوامل مهم در طلاق زوجهاست که در گام اول با طلاق عاطفی شکل میگیرد و این در حالی است که فرزندان و در واقع نسل آینده جامعه از این رفتار ناهنجار قربانیان اصلی این رفتار هستند.
