سرویس اقتصادی تبریزبیدار/ بانکداری اسلامی از چالش های نظام اقتصادی است که بر سر جزئیات آن همواره اختلاف بوده است.
حجت الاسلام رسول دوستی حقوقدان و از اساتید حوزه علمیه در گفتگوی مشروح با تبریزبیدار به تبیین این موضوع پرداخته است.
مشروح گفتگو بشرح ذیل می باشد:
تبریزبیدار: بانک اسلامی از نظر فقه شیعه چگونه بانکی است؟
حجت الاسلام دوستی: ابتدا باید دو عبارت بانک و اسلامی را جداگانه تعریف کنیم. بانک یک نهاد اقتصادی است که کارهای مربوط به پول، ارز، انتقال وجوه و در بعضی از بانکها قبول امانات، نگهداری سهام و غیره و ذالک انجام میشود پس معنی بانک مشخص شد. اسلامی هم مجموعهای از قوانین الهی است که تمام شئون یک انسان اعم از زندگی فردی اجتماعی و خانوادگی را بیان میکند و از جمله شئون هر شخص چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی و خانوادگی مسائل اقتصادی اوست. پس وقتیکه میگویند بانک اسلامی چگونه بانکی است؟ میگوییم محلی است برای عملیات مالی خریدوفروش و نقلوانتقال وجوه با نگرش اسلامی منطبق با قوانین اسلامی.
بانک اسلامی از دیدگاه فقه شیعه بانکی است که در آن همه مراودات و امور بانکی مطابق با فقه شیعه و مطابق با قوانین اسلامی انجام بگیرد مثلاً در چنین بانکی عملیات ربوی ممنوع است. در چنین بانکی جعاله انجام میشود، مضاربه انجام میشود، شراکت و بیع و حتی اجاره انجام میشود و در همه اینها باید ریز به ریز تمام احکام اسلامی و قوانین فقهی شیعه انجام می شود.
تصورات عامیانه از ربا که ربا نیست
تبریزبیدار: مشخصات بانک های ربوی چیست؟
حجت الاسلام دوستی: برای اینکه مشخصات بانکهای ربوی مشخص شود اول باید مشخص بشود خود ربا چیست. ربا که در اصطلاح فقهی مطرح میشود با ربا در اصطلاحات عامیانه متفاوت است. بعضی چیزها را مردم ربا میدانند درحالیکه ربا نیست و فقه شیعه آن را ربا نمی داند و بعضی چیزها ممکن است مردم ربا ندانند درحالیکه فقه شیعه آنها را ربا میداند.
ربا در اسلام ممکن است به دو صورت انجام شود یکی ربا در جنس و دیگری ربا در قرض است. ربا در جنس یا ربا معاملهای در جنسهایی است که با پیمانه سنجیده میشوند و همچنین هر جنسی که با وزن معامله می شود مثلا یک کیلو دو کیلو که امکان معامله ربوی در آن وجود دارد. مثلاً کسی بیاید پنج کیلو گندم خوب بدهد شش کیلو گندم درجه دو ببرد این می شود ربا، یا دو کیلو ابریشم سفید رنگ بدهد (چون ابریشم سیاه کمی در قیمت متفاوت است) و دو کیلو ۲۰۰ گرم ابریشم سیاه بگیرد این ربا است.
یک ربای دیگر ربا در قرض است، مثلا یکی ۲۰۰ میلیون به کسی قرض می دهد و می گوید ۲۱۰ میلیون باید برگردانی این هم یک نوع ربا است.
هر بانکی که این دو نوع معامله در آن انجام شود، بانک ربوی است.
اسم بعضی چیزها را ممکن است ربا بدانند در حالی که از دیدگاه اسلامی ربا نیست. مثلا می خواهیم ماشینی بفروشیم می گوییم این نقدی ۲۰۰ میلیون است ولی طرف خریدار می گوید من پول نقد ندارم ۱۰۰ میلیون را نقد می دهم و بقیه را دو ماه دیگر می دهم و فروشنده می گوید اگر قرار باشد من ماشین را بفروشم و مقداری را نقد بگیرم و مقداری برای وقت دیگر بماند آن را گران تر می فروشم، این ربا نیست چون در واقع او جنس را گران تر می فروشد چون دیر مبلغ به دستش می رسد. اما اگر سود را روی قرض می آورد ربا بود یعنی اگر بگوید این ماشین را ۲۰۰ میلیون می فروشم، ۱۰۰ را می گیرم و ۱۰۰ را ماه دیگر بده ولی باید ۱۱۰ تومان بدهی، چون سود روی پول اصلی کشید، این ربا است.
لزوم نظارت فقهی بر شعبات بانکی
تبریزبیدار: راه حل تغییر بانک های موجود به بانکهای اسلامی چیست؟
حجت الاسلام دوستی: در این سوال مغالطه مخفی وجود دارد و آن هم اینکه سوال شده راه حل تغییر بانک های موجود به بانکهای اسلامی چیست؟ چنین القاء می شود که گویی این بانک ها، اسلامی نیستند در حالی که با این قاطعیت و این جرات نمی توان گفت که همه مراودات مالی که الان در بانک های ایران انجام می شود همگی حرام و ربوی هستند.
اما بله راه کار اینکه بانک ها اسلامی شود اینست که مطابق با احکام اسلام عمل بشود و هر مراوده مالی اگر مطابق با احکام اسلامی باشد آن بانک اسلامی است و اینکه چه کار باید کنیم؟ متصدیان امر آنهایی که در بانک مرکزی مسئول هستند رصد کنند تا قرار داد های منعقد شده در بانک ها اعم از بیع، اجاره، اجاره به شرط تملیک، جعاله، مضاربه و …مطابق با فقه شیعه و آموزه های دینی باشد.
بعضی مواقع متصدیان امر در شعبات بانکی قوانینی که در شورای نگهبان تصویب شده را اجرا نمی کنند پس مسئولین نسبت به اجرا شدن قوانین فقهی بررسی کنند تا قوانین درست اجرا بشود. در برخی موارد وقتی مشتری می آید و کلی امضا می گیرند و مشتری متوجه نیست چه چیزی را امضا می کند، وقتی کسی متوجه نیست چه چیزی را امضاء می کند آن قرارداد، شرعی نیست. پس به این مسائل باید مسئولین ذی ربط حساسیت داشته باشند تا درست اجرا شود.
گفتگو از حکیمه برتینا
انتهای پیام/
