بحران خاموش/ گزارشی از تهدیدهای جمعیتی پیش روی کشور

برژینسکی می گوید «از فکر کردن به حمله پیش‌دستانه علیه تأسیسات هسته‌ای ایران اجتناب کنید و گفت‌وگوها با تهران را حفظ کنید. بالاتر از همه، بازی طولانی‌‌مدتی را انجام دهید، چون زمان، آمارهای جمعیتی و تغییر نسل در ایران به نفع رژیم کنونی نیست».

بتول حیدری/سرویس اجتماعی تبریز بیدار


سالها پیش هنگامی که بحث در رابطه با ازدیاد نسل و جمعیت می شد عبارت “فرزند کمتر زندگی بهتر” در ذهنمان متبادر می شد. این جمله ای بود که در ذهن ما نقش بسته بود و همیشه این موضوع که باید فرزند کمتری داشت تا زندگی بهتری را داشته باشیم برای کلمه رشد جمعیت جلوی چشمانمان ظاهر می شد.

خیلی‌ها از اوایل دهه ۶۰ به بعد شعارهای تبلیغاتی تنظیم خانواده را روی بیلبوردها، بسته‌های غذایی و کتاب‌ها دیده یا شنیده بودند که « یکی خوبه دو تا بسه!».

علت این سیاستگذاری به آنجا بر می‌گردد که پس از انقلاب به یکباره شیب رشد جمعیت سیر صعودی گرفت و یکباره در دهه ۶۰ جمعیت کشور از ۳۴ میلیون نفر در قبل از انقلاب به ۶۰ میلیون نفر رسید. در حالیکه کشور درگیر جنگ، ‌تحریم‌های شدید اقتصادی بود و آمادگی لازم را برای فراهم کردن زیرساخت‌های آموزشی و تربیت فرزندان و تامین نیازهای درمانی و معیشتی جمعیت را نداشت.

این مسائل علیرضا مرندی وزیر بهداشت آن زمان را بر آن داشت تا قانون سیاستگذاری و کنترل جمعیت را با گرفتن تاییدیه از امام خمینی(ره) در مجلس به تصویب رسانده و به اجرا درآورد. 

ولی با انتشار نرخ رشد جمعیت در سال ۹۰ مسئولان متوجه شدند که این بار از این طرف بام افتاده‌اند و چراغ قرمز هشدار برایمان روشن شده است که باید فکری برای رشد جمعیت کرد.

آمارهای سازمان ثبت احوال از نرخ رشد جمعیت در کشور در سال ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که میانگین فرزندآوری در کشور چیزی حدود ۱.۸ است که میانگین فرزندآوری در بین سیستان و بلوچستانی‌ها با بیشترین نرخ ۳.۵ فرزند و استانهای گیلان، ‌مازندران و تهران با ۱.۴ کمترین میزان را در کشور دارد.

از طرفی با این روند رشد تا ۳۰ سال آینده با خیل عظیم جمعیت سالمند که بار بیماری،‌ ناتوانی و نیروی غیرکارآمد جامعه را تشکیل می‌دهد مشکلات دو چندان خواهد شد.

در سیاست‌های جمعیتی گول سازمان بهداشت جهانی را خوردیم

 حسن طریقت منفرد وزیر بهداشت سابق در مراسم روز جهانی جمعیت به این نکته اشاره کرده و گفته بود: در مقطعی در سیاست‌های جمعیتی گول سازمان بهداشت جهانی را خوردیم و نباید اجازه می‌دادیم جمعیت مان با این شیب تند کاهش یابد و راه بیست ساله را شش ساله پیمودیم.

دکتر قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت کنونی نیز با اظهار نگرانی از وضعیت جمعیت در کشور گفته است:آمار‌ها نشان از تغییر مسیر و آهنگ در ازدیاد نسل دارد و این مسیر تغییر کرده است اما به آنچه باید برسیم هنوز نرسیدیم. البته موضوع افزایش جمعیت فقط به وزارت بهداشت مربوط نمی‌شود و نیاز به یک همکاری همگانی دارد.

اگر با همین روند پیش برویم تا ۳۰ سال آینده تعداد متولدین با فوت شدگان سر به سر خواهد شد

محمد ناظمی اردکانی رئیس سازمان ثبت احوال کشور آمار تولد در سال را یک میلیون و ۴۲۱ هزار نفر اعلام کرد و از روند رشد جمعیت اظهار نگرانی کرده و گفت: اگر با همین روند پیش برویم تا ۳۰ سال آینده تعداد متولدین با فوت شدگان سر به سر خواهد شد.

ناظمی اردکانی ازدواج دیرهنگام دختران و پسران را یکی از دلایل برشمرده و گفت: طی یک دهه اخیر آمار ازدواج دختران بالای ۳۰ سال ۲ برابر شده است.

از سال ۷۱ به این طرف باید سیاست تحدید نسل را تغییر می‌دادیم

حضرت آیت اله خامنه ای در این باره می فرمایند:  عوامل متعددی دست به دست هم داده تا شعار فرزند کمتر زندگی بهتر رواج پیدا کند و این شعار به یک اصل مسلم و فرهنگ لایتغیر تبدیل شود؛ در حالی که این شعار بر خلاف شعار دینی است. در این سال ها برنامه ریزان در امر کنترل جمعیت دچار نوعی افراط شدند به گونه ای که اکنون در چند استان کشور شاهد نرخ رشد جمعیت نزدیک صفر هستیم، بدیهی است ادامه این روند می تواند کشور را از لحاظ امنیتی، اجتماعی و تربیتی با آسیب جدی روبرو کنند. 
 سیاست تحدید نسل در یک برهه‌ای از زمان درست بود، یک اهدافی هم برایش معین کردند، آن طوری که افراد متخصص و عالم و کارشناسان علمی این قسمت تحقیق و بررسی کردند و گزارش دادند، ما در سال ۷۱ به همان مقاصدی که از تحدید نسل وجود داشت رسیدیم، از سال ۷۱ به این طرف باید سیاست را تغییر می‌دادیم، خطا کردیم؛ ندادیم. امروز باید این خطا را جبران کنیم. 

یکی از موضوعات مهمی که امروزه باید در جامعه مد نظر قرار گیرد ازدیاد نسل ایرانی شیعی است 
مهم ترین عاملی که مانع ازدیاد نسل شیعه می شود دو عامل اقتصادی و اجتماعی است؛ در بعد اقتصادی می توان به ترس از فقر اشاره کرد در حالیکه طبق اعتقادات مسلمانان تضمین روزی فرزندان در دست خداوند متعال است. 

در بعد اجتماعی نیز میتوان به تبلیغات منفی در رسانه ها با مضمون فرزند کمتر زندگی بهتر اشاره کرد. برژینسکی می گوید «از فکر کردن به حمله پیش‌دستانه علیه تأسیسات هسته‌ای ایران اجتناب کنید و گفت‌وگوها با تهران را حفظ کنید. بالاتر از همه، بازی طولانی‌‌مدتی را انجام دهید، چون زمان، آمارهای جمعیتی و تغییر نسل در ایران به نفع رژیم کنونی نیست».

پیامدهای اسفبار کاهش جمعیت ایران
برخی از آثار و پیامدهای کاهش جمعیت عبارتند از:

۱. عدم رشد و توسعه اقتصادی
۲. پیری و بی نشاطی جمعیت
۳. آسیب های اخلاقی و تربیتی
۴. انقطاع نسل بشر
 5.  اختلال در جامعه پذیری و ارتباطات اجتماعی بچه های خانواده های کم جمعیت
۶.  معضلات روحی و روانی نسل آینده به دلیل بهره‌مند نبودن از موهبت‌های اجتماعی خویشاوندی (شامل برادران، خواهران، عمه‌ها، خاله‌ها، عموها، دایی‌ها و…)
۷.  هنجار شدن فرهنگ اروپایی زندگی بدون فرزند در میان بخشی(اندک) از مردم ایران
۸. هزینه‌ی نگه‌داری سالمندان
۹. مهاجرت اجباری و گسست  فرهنگی کشور مقصد
۱۰. کاهش جمعیت؛ بخش کشاورزی و تأثیر مستقیم آن بر رونق اقتصادی کشور
۱۱- ضعیف شدن نیروی دفاعی کشور
۱۲- کاهش جمعیت جوان و نخبه‌ی کشور

مهمترین چالش های جمعیتی ایران در آینده:

نتایج پیش بینی های سال ۲۰۱۰ سازمان ملل متحد درباره تحولات باروری نشان می ‏دهد که در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری و تحقق پیش بینی های یادشده، کشور ما با مسائل و چالش های گوناگونی روبه رو خواهد شد که مهم‏ترین آن‌ها عبارت ‌اند از:

چالش های جمعیتی:
بحران میزان باروری و تجدید نسل موجب خواهد شد که  کشور  با رشد منفی یا سقوط جمعیتی مواجه  شود که به آن کاهش حجم کل جمعیت ملی گویند، بحران کاهش نیروی در سن کار، بحران سالمندی جمعیت و افزایش مهاجرت های بین ‌المللی و تغییرات هویتی و فرهنگی، از مهم ترین مصادیق چالش های جمعیتی به شمار می آیند.

 چالش های فرهنگی ـ اجتماعی
مهم ترین چالش های فرهنگی ـ اجتماعی ناشی از کاهش ناگهانی رشد جمعیت عبارت‌اند از: بحران ساختاری خانواده، شکاف های نسلی بر اثر به هم خوردن توازن جمعیت نسل ها، جمع شدن چترهای حمایتی خانواده از سالمندان و کاهش تدریجی سرمایه اجتماعی.

چالش های اقتصادی
از نگاه جمعیت ‌شناختی، جمعیت در حال رشد و جوان، احتیاج بیشتری به کالا و خدمات دارد و به همین دلیل در جامعه در حال رشد، تقاضا برای امکانات مسکن، املاک و مستغلات افزایش می یابد، ولی با کاهش سطح باروری و کم شدن جمعیت، جمعیت متقاضی کالاهای اساسی از جمله مسکن و امکانات رفاهی کاهش خواهد یافت و این موضوع زمینه ساز ایجاد بحران اقتصادی در جامعه خواهد بود.

چالش‌های سیاسی ـ امنیتی
کاهش جمعیت جوان، به معنای کم شدن تعداد نیروهای توانمند برای دفاع از اقتدار، امنیت و تمامیت ارضی کشور است و این موضوع برای کشوری با ویژگی‌ های نظام جمهوری اسلامی ایران که همواره در معرض تهدیدهای فزاینده نظام سلطه و جهان استکبار است، بسیار خطرساز است.

الگوهای زندگی افراد تغییر کرده است، امروزه پدر و مادر ها به فکر آسایش و رفاه بیشتری هستند

دکتر پور اسماعیل روان شناس واستاد دانشگاه در گفتگو با تبرز بیدار درباره کاهش رشد جمعیت با اشاره به تغییرات سبک زندگی گفت: الگوهای زندگی افراد تغییر کرده است، امروزه پدر و مادر ها به فکر آسایش و رفاه بیشتری هستند  و این تبدیل به یک نوع فرهنگ شده است .

وی افزود تبلیغات منفی والگوگیری از کشورهای خارجی نیز در این بحث موثر بوده وباعث پایین آمدن رشد جمعیت  در سال های اخیر گردیده است. 

این روان شناس خاطر نشان کرد:البته نباید فراموش کنیم زوج هایی که از زندگی زناشویی خود ناراضی هستند تمایلی به فرزند آوری ندارند از طرفی جوان هایی که در سن بالا ازدوج می کنند فرصت کمتری پیدا می کنند تا فرزندان زیادی داشته باشند.

پور اسماعیل ادامه داد: افراد تحصیل کرده وبه تبع آن شاغل  به جهت تحصیلات واشتغال فرصت کمتری برای وقت گذران وقت با فرزندان دارند از طرفی رفاه طلبی در بین این قشر از افراد جامعه بالا است بنابراین ما در جامعه شاهد آن هستیم که این افراد تمایل کمتریه فرزند آوری دارند.


تعالی شخصیت انسان و آرامش روحی و روانی فرد در کنار خانواده وفرزندان شکل می گیرد

دکتر قاسمی هیات علمی دانشگاه و استاد گروه معارف نیز در گفتگو با تبریز بیدار درباره ی پایین بون رشد جمعیت و کاهش فرزند آوری اظهار کرد: باورهای خانواده ها درباره ی فرزند آوری تغییر کرده است. درست است که بزرگ کردن فرزند  سختی ها و مشکلات خاص خود را دارد،  اما این باور که رفاه طلبی و راحت طلبی صرف سبب خوشبختی می شود اشتباه است و در این مورد به ما آدرس غلط داده اند. خوشبختی واقعی در تلاش و کوشش است و مسیر تکامل افراد در این راه قرار دارد.

وی ادامه داد : زوج ها بچه داری را سخت می دانند و تمایل به راحت طلبی و رفاه دارند غافل از اینکه تعالی شخصیت انسان و آرامش روحی و روانی فرد در کنار خانواده و فرزندان شکل می گیرد و این مسیرخوشبختی و سعادت واقعی است.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: زن وشوهر ها  نباید زمان را از دست بدهند و بعد از اینکه سنی از آن ها گذشت اقدام به بچه داری بکنند،  در این صورت فرصت را از دست داده اند و در آینده احساس پشیمانی خواهند کرد.

قاسمی درباره ی  پایین بودن نرخ باروری در بین تحصیل کرده ها به این مطلب اشاره کرد که :افراد تحصیل کرده  و آن هایی که صاحب تحصیلات عالیه هستند در همه ی مسائل از جمله مسائل انسان شناسی صاحب نظر نیستند. این افراد در زمینه تحصیلی خود صاحب رای و نظر هستند اما در مسائل تربیتی  باید از نظر عقلی وفطری روی مسائل زندگی و فرزند آوری فکر کرده و به نظرات کارشناسی رجوع کنند.


وی ادامه داد شانه خالی کردن از مسولیت در کوتاه مدت اگرچه باعث راحتی می شود اما در دراز مدت افراد دچار مشکل می شوند و جامعه از نیروی جوان و خلاق خالی می گردد  و دود این قضیه هم به چشم خانواده ها و هم به چشم جامعه می رود. 

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *