ایرج قاسمی مداح پیشکسوت تبریزی در گفتگو با تبریزبیدار در خصوص آداب هیات داری گفت: هیات داری باید براساس شناخت و معرفت دینی و اسلامی باشد. باید ببینیم که دین، شریعت و احکام در این خصوص چه چیزی به ما می گوید.
در گذشته کبر و غرور و شهرت طلبی وجود نداشت
وی در پاسخ به این سوال که چقدر وجود بدعت ها و برخی رفتارهای غلط در هیات های حسینی تاثیر گذار است، اظهار داشت: در ایام قدیم، بدعت هایی وجود داشت که هیات های حسینی را فراگرفته بود که الان نیز نوع دیگری از این بدعت ها وجود دارد که در ظاهر به صورت مستتر و پوشیده است اما در واقع خیلی آشکار، واضح و روشن است.
وی ادامه داد: با این حال اما در ایام گذشته تا این حد شهرت طلبی، جاه طلبی، زرق و برق، منیت، غرور و کبر و… وجود نداشت. اما متاسفانه امروز همه این مواردی که برشمردم زیاد شده است و علت این موضوع نیز هوای نفس و ادعا است و چون ریشه این عوامل در نفسانیت است، افراد خیلی کم می توانند در مقابل نفس خود بایستند.
این مداح اهل بیت(ع) با اشاره به استقبال اندک از مجلس سخنرانی و تفسیر قرآن در هیأت های حسینی، خاطر نشان کرد: اگر امروز در هیئات حسینی جلسه تفسیر قرآن و نهج البلاغه برگزار می کنیم و مردم کمتر استقبال می کنند اما وقتی سینه زنی شور و یا شاه حسین گویان برگزار می کنیم، مورد استقبال قرار می گیرد، علتش این است که افراد بیشتر بر مستحبات تاکید دارند تا واجبات. ای کاش جای واجبات و مستجبات عوض نمی شد و نتیجه کار زیبا تر و بهتر از این می شد.
قاسمی در خصوص نهاد هایی که مسئول رسیدگی به این موضوعات است، اشاره کرد: در آذربایجان شرقی مجمع دستجات حسینی وجود دارد اما این مجمع ابزار لازم را در اختیار ندارد ولی سازمان تبلیغات اسلامی به لحاظ اینکه یک نهاد رسمی، دولتی و قانونی است، این ابزار را دارد و مردم نیز به نوعی حرف شنوی بیشتری از این سازمان دارند.
وی ادامه داد: لذا اولین نهادی که باید آموزش های لازم جهت از بین بردن برخی بدعت ها و سایر مشکلات هیئات حسینی انجام دهد، سازمان تبلیغات اسلامی و به دنبال آن شورای هیئات حسینی و به ویژه کانون شعرای آئینی و کانون مداحان است. چون که اسامی همه هیأت های حسینی در سازمان تبلیغات اسلامی ثبت شده و دارای کد هستند و سازمان تبلیغات اسلامی می تواند اگر احیانا هیأت و دسته ای که اصول هیأت داری را رعایت نمی کند، با آن هیأت برخورد کند.
تظاهر و رقابت ناسالم بین هیأت ها به وجود آمده
این ذاکر پیشکسوت تبریزی در خصوص مقایسه کیفیت عزاداری های سنتی و امروزی و میزان معنویت عزاداری ها تشریح کرد: عزاداری های سنتی توام با شور و شعور بود و معنویت عزاداری ها به مراتب بیشتر از اکنون بود اما امروز متاسفانه مقداری خودنمایی، ریا، تظاهر، چشم و هم چشمی و رقابت ناسالم ما بین هیأت ها وجود دارد و دیده می شود.
وی با اشاره به دعوت هیأت بعنوان مهمان و استقبال هیأت ها از همدیگر در ایام قدیم اظهار داشت: در آن زمان رقابت سالمی بین هیأت ها وجود داشت و هیأت ها به استقبال هم می رفتند و اهل یک محله با هیأت آن محله به هیأت محلات دیگر به طور دسته جمعی مهمان می رفتند. اما متاسفانه امروز این کارها کاملا منسوخ شده است و دیگر کمتر شاهد هستیم که هیأت ها همدیگر را مهمان دعوت کنند و شاید یکی از علت ها کثرت تعداد هیأت ها باشد.
قاسمی با بیان اینکه قبلا در تبریز ۳، ۴ هیأت بزرگ و شاخص و مادر وجود داشت، گفت: همه مردم به این هیأت ها می آمدند و آن هیأت ها بعنوان «هیأت مادر» محسوب می شد. اما اکنون هرشخصی برای خودش هیأت مادر تشکیل داده است و با تبلیغات، بنر ، صداوسیما و… می خواهد خودش را مطرح کند و هر روز در تبریز تعداد زیادی هیأت برگزار می شود .لذا این کارها باعث شده که معنویت در عزاداری ها و هیأت ها کمتر از گذشته باشد.
هیئات باید به جامعه خط دهند
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا هیأت ها می توانند علاوه بر بحث عزاداری، در جامعه مفید واقع شوند، عنوان کرد: البته که هیأت ها می توانند علاوه بر عزاداری برای جامعه نیز مفید باشند و در جامعه خط و خطوط تعیین کنند. مثلا می توانند به مستضعفین و نیازمندان کمک کنند. ای کاش در یکی از مناسبت های بزرگ مثلا در ایام شهادت حضرت زهرا(س) هیأت های تبریز جمع شوند و اعلام کنند که ۲، ۳ روز بخاطر شهادت آن بانوی گرامی، خرید نان از نانوایان برای مردم رایگان و احسان است و هزینه بر عهده هیأت ها است.
وی ادامه داد: هیأت ها در کنار این کار، می توانند در برخی از کارهای خیر مانند آزادی زندانیان نیازمند، رسیدگی به بیمارستان ها و کودکان بی سرپرست و … شرکت کنند بطوریکه اکنون بعضی از هیأت های حسینی شهر تبریز همین کارها را انجام می دهند. البته این قسم کارهای خیر با رواج پیدا کردن شاه حسین گویان، کمتر شده است. ای کاش دستجات شاه حسین گویان نیز جلساتی برگزار کرده و آنها نیز در این کارهای خیر شریک باشند.
دستجات زرق و برق دار، از قافله فضل عقب می مانند
این مداح تبریزی از افزایش زرق و برق در هیات ها انتقاد کرد و گفت: افرادی که می خواهند خودشان را با بنر به جامعه معرفی کنند و مطرح شوند، روزی از خواب بیدار می شوند و می بینند که از قافله عقب هستند. از کدام قافله؟ از قافله علم، فضل، تقوا، شعر، ادبیات، فرهنگ اصیل اسلامی.
وی ادامه داد: شاید یک مداح باشد که همه جا را پر از بنر خود کرده است اما هیچ آشنایی، اطلاع و تخصصی در صنایع ادبی، احادیث نبوی، مناجات، قرآن و تفسیر قرآن ندارد و فقط کارش روضه خواندن است. ای کاش روزی فرا برسد که تمامی مداحان آشنا به معارف اسلامی باشند و اهل این کار باشند.
جوان حتی از سیگار کشیدن مداح هم الگو برمی دارد / مداحان غایبان بزرگ جلسات سخنرانی و منبر!
قاسمی مداحان را الگوی مردم و جوانان برشمرد و اظهار داشت: مردم و بخصوص جوانان مداحان را نگاه می کنند و می خواهند از آنها چیزهای خوبی را اخذ کنند. وقتی یک جوان می بیند که آقای مداح در چایخانه نشسته و مشغول سیگار کشیدن است، جوان نیز فکر می کند که سیگار کشیدن مداح در مقابل جمع عیب و ایرادی ندارد. ای کاش اگر مداحی سیگار هم می کشد، در مقابل عموم و جمع این کار را نکند.
وی ادامه داد: یا مثلا متاسفانه در بسیری از هیات ها آقای مداح در زمان سخنرانی، تفسیر قرآن و خطبه و حدیث حضور ندارد و بعد از اتمام سخنرانی و تفسیر قرآن و احادیث نبوی، وارد جلسه می شود و کارش فقط خواندن روضه و گریاندن مردم است.
کسب درآمد میلیونی اولی تر از مقتل خوانی شده
این مداح اهل بیت عصمت و طهارت در خصوص مقتل خوانی و خواندن نوحه های صحیح توسط مداحان نیز بیان نمود: الان در استان ما شاید ۱۰ الی ۱۵ درصد از مداحان با مقاتل آشنا باشند و نوحه صحیح بخوانند. علتش هم این است که اولا افرادی وجود دارد که اگر بخواهند به این موضوعات وقت بگذارند، از برخی مسائل مالی عقب می افتند. کسی که امروز از طریق مداحی و روضه پول کسب می کند، دیگر حال و حوصله و وقت نخواهد داشت تا در جلسه تفسیر قرآن حاضر شده و معنای قرآن را یاد بگیرد و یا با شواهد تاریخی آشنا شوند اما همین فرد خواندن ۱۰، ۵۰، ۱۰۰ بیت شعر در آهنگ های مختلف و کسب پول های میلیونی را به حضور در این جلسات ترجیح می دهد.
وی همچنین در واکنش به آهنگ هایی که توسط برخی مداحان استفاده می شود، گفت: آیت الله شهید بهشتی که امام خمینی(ره) در وصف این بزرگوار فرمودند:« بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد» ، گفته است که « اگر شعر اسلامی باشد، آهنگ غیر اسلامی، حرام است و اگر آهنگ اسلامی باشد و شعر غیر اسلامی، باز هم حرام است» اکنون همه تشخیص می دهند که کدام آهنگ اسلامی و قرآنی است و کدام آهنگ غربی و غیر اسلامی است اما به هرحال متاسفانه این موضوع وارد مدح و مداحی ما شده است و اثرات اضافی گذاشته است. امیدواریم روزی فرا رسد که با زیاد شدن شعور، این کار ها کاهش یابد. و کیفیت شعر ها بیشتر از آهنگ ها مورد توجه قرار گیرد.
اشعار قدیم بیشتر مربوط به مرثیه و روضه بود
قاسمی در رابطه با مقایسه اشعار شعرای قدیم و شعرای جوان در عصر کنونی خاطر نشان کرد: اکثر اشعار شاعران گذشته مربوط به مرثیه و روضه است. اکنون الحمدلله شاعرانی داریم که فکرشان باز تر است. چون در قدیم محدوده شعر و مرثیه کوچک بود اما اکنون محدوده و زمینه شعر زیاد شده است.حتی میبینیم که امروز برخی از شاعران در خصوص دفاع از مظلوم و ایستادگی در برابر ظالم شعر می سرایند اما قدیم بیشتر در حوزه مرثیه بود و شاید ۱۵ درصد از شاعران قدیم بودند که به اصطلاح امروز اشعار انقلابی بسرایند و بیشتر شعر ها مرثیه بود.
وی ادامه داد: البته امروز نیز شعرای جوان می خواهند از نظر مرثیه و محتوا اشعار قوی بسرایند اما چون از نظر کلامی یا علمی یا شواهد تاریخی ضعیف هستند، در نتیجه اشعار ضعیفی نوشته می شود مگر تعدادی از شعرا که وقتی اشعارشان را می خوانیم و یا در صدا و سیما می بینیم که اشعار خوبی می گویند و می خواهند در مسیر سرودن اشعار قوی و صحیح قدم بردارند. امیدوارم که پیشرفت شان بیشتر از این باشد.
مرام سیدالشهدا(ع) نه فقط گریه کردن بلکه بیدار کردن افکار است
این ذاکر آل الله در خصوص ویژگی های یک مداح انقلابی اظهار داشت: حضرت سیدالشهدا(ع) خودش یک شخصیت سیاسی بود. مرام و ایده سیدالشهدا(ع) تنها گریه کردن و بر سر کوبیدن نیست. مرام سیدالشهدا عبارت است از بیدار کردن افکار، آگاهی دادن به مردم، مبارزه با ظلم، حمایت از مظلوم است و لذا همین موارد می تواند بهترین شاخصه و ویژگی یک مداح انقلابی باشد و امیدوارم با عنایت حضرت حق تعالی رفته رفته این افکار و روحیه انقلابی در بین مداحان توسعه پیدا کند.
وی خطاب به مداحان جوان و افرادی که تازه در این مسیر قدم بر می دارند، بیان داشت: از همه مداحان جوان می خواهم که زحمت بکشند، وقت بگذارند، تقوا داشته باشند، اصلی ترین پایه مدح و مداحی عبارت است از تقوا. اگر یک مداح تقوا نداشته باشد، بقیه ویژگی ها هم از بین خواهد رفت. مداحی که تقوا نداشته باشد حتی به تمامی مقاتل هم مسلط باشد، ارزشی نخواهد داشت چون که عالم بی عمل همانند درخت بی ثمر است. همانطور که زنبور را از عسلش می شناسند، عالم را نیز از عملش می شناسند.
وی ادامه داد: چه چیز باعث شده که حافظ و سعدی بعد از هفتصد سال همچنان زنده و جاودان مانده اند؟ چه عواملی باعث شده نام و خاطره شعرایی چون حسینی، صافی، خوندل و… همیشه زنده بماند؟ معنویت و تقوا اصلی ترین عامل ماندگاری این شعرا است.
قاسمی با خواندن شعر« در دل کاخ مجلل به جز اندوه مجوی / که سعادت همه در کلبه درویشان است» ، کسب روزی حلال و دوری از حرام را یکی از راه های ایجاد معنویت، نورانیت و تقوا برشمرد و خاطر نشان کرد: شما چه دانسته و یا نا دانسته زهر بخورید، به هرحال تاثیرش را خواهد گذاشت.در جامعه نیز همین طور است و پول حرام، تاثیرش را خواهد گذاشت و وقتی یک فرد پول حرام می خورد، بعد از ۱، ۵، ۱۰ و حتی ۵۰ سال بالاخره اثرش را خواهد دید.
با «به به» گفتن عوام نمی توان همیشه در اوج بود
وی ادامه داد: لذا از مداحان جوان می خواهم از حرام دوری کرده و زحمت بکشند و بدنبال علم، تحصیل و صنعات ادبی باشد و اوزان و عروضی اشعار را یاد بگیرند و با وزن و قافیه آشنا شوند و با خواندن مقاتل و کتابها بتوانند مدارج عالی را طی کرده و به اهداف خود نایل شوند.
وی همچنین اضافه کرد: با «به به» گفتن عوام و جمع کردن عده ای در دور و بر خود، می شود مداحی کرد اما تنها چند سال می توان در اوج بود و روزی فرا می رسد که بدون «به به» گویندگان و افراد دور و بر، به یک منطقه و شهری دیگر و یا جلسه ای دعوت می کنند که مملو از عالمان و فضلا و اساتید باشد و می گویند که هر متاعی دارید ارائه دهد. آن وقت متوجه می شود اشعاری که در منطقه خود به آنها به به می گفتند، خریداری در آنجا ندارد. چون این مداح با عوام بالا رفته است و فردی که به وسیله عوام بالا رود، روزی همانند بادکنکی بادش تمام شده، به زمین سقوط می کند.
وابستگی به جناح سیاسی خاص، طراوت را از مداح می گیرد
قاسمی در توصیه ای دیگر خطاب به مداحان جوان گفت: توصیه دیگرم به مداحان این است که وارد مسائل جناحی و سیاسی نشوند و خود را منتسب به یک جناح خاص سیاسی نکنند چون اگر مداح خودش را وابسته به یک گروه کند، طراوت خود را در جامعه از دست خواهند داد.
این مداح اهل بیت در پایان به مناسبت ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان با خواندن یک بیت شعر از «مرحوم قمری» در وصف شهدای کربلا به سخنان خود پایان داد:
« سِرّ شهادتونده قالیب عاجز انبیا / عالِم بو علمه خالقِ عالَمدی یا حسین »
