گروه سلامت و خانواده تبریزبیدار / بتول حیدری
در ســال ۱۸۹۸ مـادربـزرگی از ایـالـت ویـرجـیـنـیـا کـه نـوه ۱۵ مـاهـه اش در اثــر شـدت ضـربـات مـادر در آغــــوش او جـان سـپـرد، اولیــن کسـی بـود کـه بـا نصــب روبـان آبـی بـر مـاشـیـن خـود اعتـراض خـود را ابـراز کــرد و اولیــن اقـدامـات را بـرای آگـاهـی رسـانـدن بـه مـردم و لـزوم بـرنـامـه هـای پیشــگیـری از کـودک آزاری عنــوان کــرد، رنـگ آبـی بــرای او یـادآور کبـودی های بـدن نـوه اش بــود.
کودکان به علت ویژگیهایی که از نظر سنی دارند بسیار آسیب پذیر هستند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند. اما گاهی بزرگسالان به دلایل مختلف به جای حمایت و مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می دهند.
کودک آزاری عبارت است از هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود، برخی از این آثار میتواند مخفی باشد. ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن او از غذا، حبس در حمام یا زیر زمین اشکال مخفی کودک آزاری است. تنبیه بدنی و تجاوز جنسی به کودک هم از انواع کودک آزاری فیزیکی است.
کودک آزاری چه زیان هایی برای کودکان دارد؟
کودکی دوران رشد و شکل گیری شخصیت است. انواع کودک آزاری در این سالهای حساس و مهم، به رشد و سلامت آنان آسیب های جدی می رساند. کودکان آزار دیده در همه جنبه های رشد مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی های فراوانی روبرو خواهند شد. بررسی های انجام شده نشان می دهد بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته اند و این بزرگترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می شود.
چطور شک کنیم نکند کودکمان مورد آزار و اذیت قرار گرفته است؟
پرخاش
یکی از نشانه های کودک آزاری، مشاهده خشونت در رفتار کودکان است. بدخلقی غیرعادی، بداخلاقی، رفتارهای پرخاشگرایانه که تا پیش از این از کودک سر نزده بود، می تواند نشانه آن باشد که کودک در معرض کودک آزاری قرار گرفته است.
اضطراب
مشاهده هرگونه رفتار مضطرب در کودک که ممکن است با رفتارهای مانند گربه و بدخلقی نیز همراه باشد، می توان بیانگر کودک آزاری باشد.این اضطراب می تواند روی عملکرد رفتاری”، شخصیتی و درسی کودک تاثیر منفی بگذارد.
گوشه گیری و سکوت
بعضی از کودکان ذاتا ساکت هستند اما اگر کودکی پیش از این بچه ای گوشه گیر و ساکت نبوده و از مقطعی به بعد گوشه گیر و ساکت شود، می توان به مسأله کودک آزاری مشکوک شد.
کاهش اعتماد به نفس
افت تحصیلی، تغییر در رفتار کودک در ارتباط با والدین و همسالان که نشانگر کاهش اعتماد به نفس کودک باشد، باید والدین را به مساله کودک آزاری حساس کند در واقع کودکی که تا پیش از این برای حضور در جمع و بیان نیازهای فردی و اجتماعی اش مشکلی نداشته اما در بیان این نیازها دچار مشکل شده، یعنی اینکه مساله ای در کارت است.
فرار از جمع بزرگترها
بعضی از کودکان ذاتا از حضور در جمع هراس دارند. برخی دیگر از حضور در جمع خجالت می کشند اما گروهی از کودکان هم بدون ترس یا خجالت در جمع حاضر می شوند. اگر کودکی هیچ خجالتی از جمع نداشته باشد اما از یک مقطع زمانی به بعد از حضور در جمع بزرگسالان اکراه داشت، مشکوک شوید. ممکن است این کودک آزار دیده باشد.
بی اعتمادی به بزرگسالان
برای همه والدین پیش آمده که فرزندشان را نزد اقوام یا دوستان بگذارند. برای این منظور نیز اغلب افراد مورد اعتماد انتخاب می شوند. بچه ها نیز معمولا با آغوش باز ماندن در خانه این اقوام و دوستان را به رفتن به مهد کودک و … ترجیح می دهند اما اگر فرزند شما نسبت به ماندن در خانه اقوام اکراه داشت،این یعنی اینکه کودک با مشکلی روبرو شده است. به این مساله حساس شوید که چرا فرزندتان که تا پیش از این به راحتی در خانه افراد مورد نظر شما می ماند، دیگر حاضر به بودن در کنار آنها نیست؟
بازی ها با موضوع جنسی
به بازی ها، جمله ها و شیوه رفتاری که فرزندتان در بازی هایش با همسالان به کار می گیرد، دقت کنید. اگر چه این مساله یکی از موضوع هایی است که بچه ها نسبت به آن کنجکاو هستند اما این کنجکاوی حد و اندازه ای دارد. اگر بیشتر بازی ها، تمرکز و توجه فرزندتان معطوف به این مساله است، نگران شوید این زنگ خطری برای کودک آزاری است.
خشونت
در بازی خشونت در بازی، نشانه دیگری برای کودک آزاری است. این خشونت به صورت بارز در رفتارهای کودک با همبازی هایش دیده می شود.
کابوس شبانه
نارسایی رشد
کودک آزاری چگونه صورت می گیرد؟
کودکان بصورتهای مختلف مورد آزار قرار می گیرند:
۱) کودک آزاری جسمی
یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه میزند مانند کتک زدن، سوزاندن، مجروح کردن، شکستن و …
۲) کودک آزاری روانی
شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می رساند مانند توهین کردن، ترساندن، تحقیر کردم، تبعیض و …
۳) بی توجهی و غفلت
یعنی توجه نکردن به نیازهای اساسی کودکان مانند تغذیه، بهداشت، پوشاک، آموزش و … در حدی که به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب برسد.
۴) سوء استفاده
یعنی استفاده از کودکان در ارتباط با مواد مخدر، واداشتن آنها به مارهای دشوار، سوء استفاده جنسی به صورتهای مختلف و …
چرا کودکان مورد آزار قرار می گیرند؟
۱) ناآگاهی والدین: گاهی والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می رسانند، نمی دانند که رفتار آنها کودک آزاری است، مانند کسانی که کودکان را تنبیه بدنی می کنند، مورد تحقیر و توهین قرار می دهند، به نیازهای اساسی آنها توجهی ندارند و این رفتارها را عادی و معمولی می دانند.
۲) مشکلات اقتصادی: فقر سبب می شود که کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت، تغذیه و … محروم شوند و یا والدین به علت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و … کودکان را مورد آزار قرار دهند.
۳) اعتیاد: اعتیاد به علت خصوصیاتی که در افراد ایجاد می کند مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی، کاهش عواطف و … سبب می شود که کودکان مورد آزار به ویژه از نوع سوء استفاده قرار گیرند.
۴) بیماری های روانی: در صورتیکه والدین به بیماریهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی توجهی و … که ناشی از بیماری روانی آنهاست، سبب آزار کودکان می شوند.
۵) مشکلات خانوادگی: مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و … سبب می شود که کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلالیل کودک آزاری به شمار می رود.
۶) مشکلات کودکان: کودکانی که مشکلات نسبتاً پایدار و شدید دارند بیشتر از سایر کودکان مورد آزار قرار می گیرند مانند کودکانی که دچار بیماریهای جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بیقراری بیش فعالی، اضطراب، شب ادراری و … هستند به علت مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می کنند و نیز به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات اغلب مورد آزار جسمی و روانی قرار می گیرند.
۷) مشکلات مدرسه: مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می شود مانند انتظار بیش از حد، ندیدن تفاوتها، ایجاد اضطراب، ترس و رقابتهای شدید، تبعیض، تنبیه بدنی، تحقیر و توهین و … سبب آزارهای جسمی و روانی کوکان می شوند.
پدیده ی کودک آزاری در استان آذربایجان شرقی
در شش ماهه اول سال جاری ۲۹۷ مورد کودک آزاری در سطح استان گزارش شده است.
محسن ارشدزاده مدیر کل بهزیستی استان آذربایجان شرقی در گردهمایی پیشگیری از سوء رفتار با کودکان با بیان اینکه ۷۰ درصد خشونت باکودکان در محیط خانه رخ میدهد، اظهار داشت: میزان خشونت در خانوادههایی که از نظر اقتصادی وضعیت نامناسبی دارند بیشتر است و فشار اقتصادی موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه در والدین شده است.
وی ادامه داد: آزار و اذیت دختران بیشتر از پسران صورت میگیرد و در این میان اختلافات خانوادگی، طلاق و اعتیاد از عوامل دخیل در سوءرفتار با کودکان میباشند.
وی عنوان کرد: طبق آمار منتشر شده گروه سنی ۵ الی ۱۴ سال بیشترین آزار را دیدهاند و ۹۵ درصد این کودک آزاریها توسط والدین، نامادری و ناپدری رخ میدهد.
وی یادآور شد: در شش ماهه اول سال جاری ۲۹۷ مورد کودک آزاری در سطح استان صورت گرفته که در این میان میزان کودک آزاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته.
ارشد زاده افزود: 95 درصد از کودک آزاریها از سوی پدر، مادر، ناپدری و نامادری رخ میدهد
مدیرکل بهزیستی آذربایجانشرقی، مسائل اقتصادی و فقر را عامل عمده این خشونتها عنوان کرد و گفت: کودکان معلول ذهنی شامل بیماریهای مزمن روانی، کودکان بیش فعال و کودکانی که دچار شب ادراری هستند بیشتر از طریق والدین مورد آزار قرار میگیرند.
این مسئول در پایان با اشاره به اینکه تبریز جزو ۵ شهر نخست کشور در زمینه سکونتگاههای غیررسمی است، تصریح کرد: در این بخش از شهر ۵۳۰ هزار نفر زندگی میکنند و بیشترین آسیبهای موجود در استان نیز مربوط به این سکونتگاهها است.
۱۰ هزار تماس تلفنی با اورژانس اجتماعی در رابطه با موارد کودک آزاری طی سال ۹۳ در کشور
حسین اسد بیگی در گردهمایی پیشگیری از سوء رفتار با کودکان در تبریز از ۱۰ هزار تماس تلفنی با اورژانس اجتماعی در رابطه با موارد کودک آزاری طی سال ۹۳ خبر داد و با بیان اینکه این آمار تنها به مثابه نوک کوه یخ هستند که روی آب شناور شدهاند، اظهار داشت: در بیشتر موارد مربوطه، چنین خشونتهایی پنهان میمانند.
رئیس مرکز فوریتهای اجتماعی سازمان بهزیستی، کودکآزاری را به چند گروه متفاوت تفکیک کرده و اظهار داشت: کودک آزاری جسمانی بیشترین نوع کودک آزاری است که گزارش داده میشود و در مقابل آن کودک آزاری جنسی بیشترین نوعی است که پنهان میماند.
وی ادامه داد: کودک آزاری عاطفی نوع دیگری است که متاسفانه نادیده گرفته میشود و در قالب مسخره کردن و اسم گذاشتن روی کودک خود را نشان میدهد و همچنین مسامحه و سهلانگاری در زمینه کم توجهی به غذا و پوشاک بچه نیز انواع دیگر از کودک آزاری است. به گزارش اعتدال روز محسن ارشدزاده در گردهمایی پیشگیری از سوء رفتار با کودکان با اعلام اینکه ۷۰ درصد خشونت باکودکان در محیط خانه رخ میدهد، اظهار داشت: اغلب کوکان آزار دیده دارای وضعیت نا مناسب اقتصادی هستند .
آزار جنسی، مسیر زندگی کودک را نابود میکند
یک روانشناس گفت: آزار جنسی مسیر زندگی کودک را نابود میکند.
دکتر ایرج شاهپوری افزود: شما هر چیزی را میتوانید بخرید و بازسازی کنید بجز کودکی یک انسان را؛ آزار جنسی، کودک را یک شبه بزرگ میکند، او را از دنیای کودکیاش میرباید و به بدترین شیوه، بدون هیچ ابزار مناسب و مهارتی، در دنیای آدم بزرگها رهایش میکند.
این روانشناس یادآور شد: واکنش دختران و پسران نسبت به مقوله آزار جنسی در برخی ابعاد متفاوت است؛ در هر دو گروه البته یک حس مشترک وجود دارد، همه آنها از نظر روانی به شدت تخریب میشوند و احساس اضطراب دارند و اگر بزرگتر باشند میترسند پایگاههای اجتماعیشان را از دست بدهند.
وی ادامه داد: دخترها حس میکنند اگر حرفی بزنند سرزنش میشوند و دیگران آنها را متهم میکنند که خودشان در این حادثه مقصر بودهاند و از سوی دیگر نگرانند که مبادا دیگر کسی با آنها ازدواج نکند.
شاهپوری خاطرنشان کرد: اما پسرها حس میکنند هویت جنسی و مردانگیشان از بین رفته است، خیال میکنند دیگر مرد واقعی و با قدرت به حساب نمیآیند.
وی تأکید کرد: اضطراب و ترس و اندوه آزار دیدن در دوران کودکی در فرد باقی میماند و به شکل اختلالات دیگر خودش را نشان میدهد، حتی گاهی ممکن است آنها در برقراری ارتباط جنسی با همسر مشکل پیدا کنند و برخی هم دچار اختلالات شخصیتی خطرناک مانند اختلال شخصیت ضداجتماعی میشوند.
نشانههای آزار جنسی در کودکان
این روانشناس افزود: یکی از مهمترین نشانههای آزار جنسی در کودکان افت شدید تحصیلی است، چراکه به هر حال ذهن آنها متوجه درس نیست و دغدغههای دیگری پیدا میکنند، این کودکان افسرده، گوشهگیر و ساکت میشوند و ممکن است نشانههای اضطراب مانند شب ادراری و جویدن ناخن و بیتابی شدید از خود نشان دهند.
شاهپوری خاطرنشان کرد: یکی دیگر از علائم اصلی، دوری جستن کودک از فرد خاصی است که تا پیش از آزار به او بسیار نزدیک میشده است؛ این فرد همان آزارگر است، برای مثال اگر والدین مشاهده میکنند که کودکشان تا هفته گذشته به شدت عاشق معلمش بوده اما به تازگی به شدت از او میترسد و نمیخواهد در مجاورتش باشد باید علت را جستجو کنند.
